សម័យខ្មែរក្រហម (១៩៧៥-១៩៧៩) ដែលសំដៅលើការដឹកនាំគ្រប់គ្រងដោយប៉ុល-ពត នួន-ជា អៀង-សារី ស៊ុន-សេន ខៀវ-សំផន និងបក្សកុម្មុយនិស្តខ្មែរក្រហម
លើកម្ពុជា ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានដាក់ឈ្មោះថ្មីថាជាកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។
កំឡុងពេល៤ឆ្នាំ
This is featured post 1 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.This theme is Bloggerized by Lasantha - Premiumbloggertemplates.com.
This is featured post 2 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.This theme is Bloggerized by Lasantha - Premiumbloggertemplates.com.
This is featured post 3 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.This theme is Bloggerized by Lasantha - Premiumbloggertemplates.com.
Wednesday, January 29, 2014
Monday, January 20, 2014
9:02 AM
Unknown
● កំណត់ហេតុពីនិមិត្តរូបនៃព្រះមេរុ និងការថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះសពមហាវីរក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ
ក្នុងសង្គមបុរាណការសាងសង់ព្រះមេរុ
ឬព្រះមេន គឺជាព្រះរាជពិធីមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់មហាក្សត្រខ្មែរ ថៃ
និងឡាវ ។ ក្នុងជីវិតរបស់ម្ចាស់ជីវិត និងផែនដី (ស្ដេច)
មានព្រឹត្ដិការណ៍តែពីរទេដែលសំខាន់ជាងគេបំផុត គឺពិធីរាជាភិសេក
និងពិធីបុណ្យព្រះសព។
8:58 AM
Unknown
● ពិធីចែចូវ ស្តីដណ្តឹង ភ្ជាប់ពាក្យក្នុងច្បាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ
ក- ការចែចូវ
មាតាបិតាខាងកូនប្រុស
កាលបើសម្គាល់ឃើញកូនស្រីនរណាម្នាក់គួរជាទីពេញចិត្ត
ហើយចង់បានធ្វើជាអនាគតកូនប្រសារ
ត្រូវពឹងពាក់អ្នកស្រឡាញ់ទុកចិត្តណាម្នាក់ (ហៅថាអ្នកផ្លូវ)
ឱ្យចូលទៅស៊ើបមើលថា តើនាងកញ្ញានោះនៅទំនេរដែរឬទេ ?
ការចែចូវត្រូវមានបីលើកគឺ: លើកទី១ អ្នកផ្លូវគ្រាន់តែចូលទៅសួរសុខទុក្ខតែដៃទទេ ។
8:56 AM
Unknown
● បុណ្យដារលាន
ក- សេចក្តីផ្តើម
សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលភាគច្រើនជាកសិករ ពួកគាត់តែងតែប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនផងដែរនូវពិធីការព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយជារៀងរាល់ឆ្នាំបាននាំគ្នាប្រារឰពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ផ្អែកទៅតាមរដូវកាល ជំនឿ និងធនធានដែលពួកគាត់មាន ។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាកសិករខ្មែរគ្រប់ភូមិ-ស្រុកទូទាំងប្រទេស ក្រោយពីបញ្ចប់ការច្រូតស្រូវ បោកបែនរួចរាល់ជាស្ថាពរហើយនោះ ចាស់ទុំក្នុងភូមិតែងតែងជជែកពិគ្រោះយោបល់គ្នា ដើម្បីលៃលកពេលវេលាសមស្របណាមួយដើម្បីអាចធ្វើបុណ្យដារលានបាន ។ ជារួមប្រពៃណី
8:53 AM
Unknown
● ការបូជាសព
តាមកំណត់ហេតុចិន បានឱ្យយើងដឹងថា ខ្មែរបូជាសពដោយមានវត្តមានរបស់ព្រះភិក្ខុសង្ឃមិនខុសពីប្រពៃណី ដែលខ្មែរប្រារព្ធនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នប៉ុន្មានទេ ។ ពេលឪពុកម្ដាយ
8:52 AM
Unknown
● ការបញ្ចុះសពនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ
តាមរយៈទិន្នន័យខាងបុរាណវិទ្យា យើងបានដឹងថា
ពីសម័យថ្មរំលីងរហូតដល់ដើមសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ
ការកប់សពគឺជាប្រពៃណី ដែលខ្មែរយើងបានប្រារព្ធប្រតិបត្តិជាទូទៅ
មុនការបូជាសពដោយភ្លើង ដែលមានប្រភពចេញពីទ្រឹស្តី
មនោគមវិជ្ជាសាសនាឥណ្ឌា
ដែលមានលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនានិងព្រះពុទ្ធសាសនាជាមូលដ្ឋាន ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ការបូជាសពដោយភ្លើង ដោយយកកម្ទេចឆ្អឹង
ឬអដ្ឋិធាតុដាក់ក្នុងកោដ្ឋ ឬចេតិយ
គឺជាភស្តុតាងនៃការបញ្ចុះសពជាលើកទី២ ផងដែរ ។ នេះគឺជាអ្វីមួយ
ដែលគេពុំបានឃើញមុនសម័យឥណ្ឌានីយកម្ម
ក្នុងដែនដីគោកនៃភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងនេះឡើយ ។
8:12 AM
Unknown
● គោលនៃជំនឿ
“យោ ច សទ្ទប្បរិត្តាសី វនេ វាតមិគោ យថា លហុចិត្តោតិ តំ អាហុ នាស្ស សម្បជ្ជតេ វតំ”
«បុគ្គលណាភ្ញាក់ផ្អើលសំឡេងដូចឈ្លូសក្នុងព្រៃ បុគ្គលនោះហៅថា មានចិត្តស្រាល កិច្ចការរបស់បុគ្គលនោះរមែងមិនសម្រេច» ។ បុគ្គល ដែលភ្ញាក់ផ្អើលសំឡេង ឈ្មោះថាជាអ្នកមានចិត្តស្រាល ពោលគឺអ្នកមានត្រចៀកសឆាប់ជឿគេងាយនោះឯង ខ្វះការពិចារណាឱ្យបានគ្រប់
«បុគ្គលណាភ្ញាក់ផ្អើលសំឡេងដូចឈ្លូសក្នុងព្រៃ បុគ្គលនោះហៅថា មានចិត្តស្រាល កិច្ចការរបស់បុគ្គលនោះរមែងមិនសម្រេច» ។ បុគ្គល ដែលភ្ញាក់ផ្អើលសំឡេង ឈ្មោះថាជាអ្នកមានចិត្តស្រាល ពោលគឺអ្នកមានត្រចៀកសឆាប់ជឿគេងាយនោះឯង ខ្វះការពិចារណាឱ្យបានគ្រប់
8:08 AM
Unknown
វិនាស ១២ ប្រការ
បរាភវសូត្រ គឺជាធម៌សម្ដែងនូវវិនាសទាំង ១២ ប្រការដែលជាការទូលសួររបស់ទេព្ដានិងការឆ្លើយតបរបស់ព្រះសាស្ដា ។បទបឋ្យាវត្ត
បរាភវន្តំ បុរិសំ មយំ បុច្ឆាម គោតមំ ភវន្តំ បុដ្ឋុមាគម្ម កឹ បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយមកសូមទូលសួរ នូវហេតុដែលគួរចម្រើនវិនាស
ប្រុសស្រីក្នុងលោកសន្និវាស ដែលនឹងវិនាសសាបសូន្យចាកគុណ ។
ឆ្ពោះព្រះគោតម ព្រះអង្គមានបុណ្យ មេត្តានិមន្តសម្តែងឱ្យទាន
ធម្មជាតដូចម្តេចដែលជាប្រធាន នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។
8:05 AM
Unknown
មង្គល ៣៨ ប្រការ
ពាក្យថា “មង្គល” មានន័យថា ការរីកចម្រើន សេចក្តីសុខចម្រើនសួស្តី ដែលជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស ។ ដោយហេតុតែចង់បានមង្គលគឺក្តីសុខចម្រើននេះ មនុស្សមានការប្រព្រឹត្តិផ្សេងៗគ្នា ដោយអ្នកខ្លះបួងសួងពពួកទេវតា អ្នកខ្លះបូជាដល់អាទិទេព ឬព្រះរបស់ពួកគេ អ្នកខ្លះបួងសួងអារក្ស អ្នកតា ខ្មោច ព្រាយ បិសាច ជីដូន ជីតាជាដើម ។ ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ការបួងសួងទាំងនេះជាទង្វើមិនត្រឹមត្រូវឡើយ ។ នៅក្នុងគម្ពីរមង្គលត្ថទីបនី មានដំណាលថា មុនពេលព្រះពុទ្ធបាន
8:03 AM
Unknown
ប្រពន្ធ
ប្រពន្ធ ( ន. ) [--ពន់ ] ( សំ., បា.)(ធៀបនឹង សំ. ប្រ + ពន្ធ; បា. ប+ ពន្ធ “ជាប់ជំពាក់, ចំពាក់ឆ្វាក់; ដែលចងរឹតរួត; ចំណងចងឆ្វាក់រឹតរួត”) ស្ត្រីជាចំណងគូនឹងបុរស (ភរិយា) ។
យើងនឹកស្ដាយដោយយល់ថាពុំគួរខាន ក៏បានស្រង់យក កាព្យច្បាប់ស្រី ជាព្រះរាជនិពន្ធនៃ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះហរិរក្សរាមា ឥស្សរាធិបតី ព្រះបរមកោដ្ឋ (ព្រះអង្គដួង) ដែលទ្រង់និពន្ធក្នុងឆ្នាំរកា
8:01 AM
Unknown
ប្ដី
ប្ដី ( ន. ) [ជើង ដ ] ( សំ. បា.)(បតិ “ម្ចាស់; ប្រុសជាម្ចាស់ផ្ទះ គឺបុរសជាគូគ្នានឹងស្រ្តីជាភរិយា”) ប្រុសជាគូគ្នានឹងស្រីជាប្រពន្ធ : មានប្ដីប្រពន្ធ គឺស្រីមានប្រុសជាប្ដី ប្រុសមានស្រីជាប្រពន្ធជាគូគ្រងហើយ ។
- ប្ដីសី ក្លាយមកពីពាក្យថា ប្ដីស្រី ឬ ប្ដីសិរី គឺប្ដីស្រីសួស្ដីឬប្ដីរបស់ស្រី (?) : នាងទូចកូនមីងវាមានប្ដីសីហើយឬនៅ ? (ព. សា.) ។
7:58 AM
Unknown
តើសិល្បៈខ្មែរចែកចេញជាប៉ុន្មានប្រភេទ?
សិល្បៈខ្មែរចែកចេញជា ៧ ប្រភេទគឺ ៖
១- សិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម សិល្បៈប្រភេទនេះបានដល់ការសាងសង់ផ្ទះ រមនីយដ្ឋាន អាគារ និងប្រាសាទ ។
២- សិល្បៈចម្លាក់ សិល្បៈប្រភេទនេះបានដល់ការសូន រូបស្មិត ជាងទង គឺការយកសម្ភារៈផ្សេងៗដូចជា ឈើ លោហធាតុ ដី… មកកែច្នៃជារូបផ្សេងៗដែលគេចង់បានដូចជា រូបមនុស្ស សត្វ ឬការធ្វើឱ្យចេញជារូបផ្សេងៗ ។
Sunday, January 19, 2014
5:01 AM
Unknown
នយោបាយឈ្ះន ឈ្ះន រ ប ស់ ហន៊ុ -សសន បន្ទា ប់ពីយួនវាយកំទេចរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដ្ឹកន្ទំទោយទោក ទេន្ទប្បមុមលន់នល់ទៅថ្ងេៃី១៧ខ្មទមសារឆាំន ំ១៩៧៥មក,យួនបានេំោប់ ប្បជាជនខ្មែរអេ់ជាង៣ោនន្ទក់ ទ ើយយួនបានទលើកកងេព័ចំនួនជាង ២០០.០០០ន្ទក់ វាយលុកលុយឈ្លានពានខ្មែរជាចំ រទោយពាក់ផ្លា កថា រទំោោះខ្មែរទចញពីរបបវាលពិឃាត។ ទដ្ើមបីរកាេឹកដ្ីខ្ដ្លជាទករតិ៍មរតកចុង ទប្ោយរបេ់ខ្មែរ បានញុ ំងទោយវីរៈជនខ្មែរជាទប្ចើន េប្ែរ័ចិតចតូលបំទរកើង េ័ពទោយមិនមានប្បាក់ខ្ម និងទេបៀងោហារប្រប់ប្ាន់ទ ើយ ខ្ងមទំង មវោះខាតទំងេពាវ វធុ និងេំភារៈេឹកទេៀតផង ជាពិទេេរឺរណេិរស ជាតិរទំោោះប្បជាពលរដ្ឋខ្មែរ (KPNLF) ខ្តមងត បានរមួថ្ដ្ជាមួយអនកជាតិ និយមខ្មែរមកពីរណបកសទផសងៗទេៀត បានទធើពវលិកមលែោះបង់សាច់ ស្េេ់ឈ្លមស្េេ់ទដ្ើមបវាី យបទណត ញយួនទចញពីេឹកដ្ីខ្មែរ រ ូតដ្ល់មាន កិចចប្ពមទប្ពៀងប្កងុបា៉ារេីថ្ងេៃី២៣ខ្ម តុោឆាំន ំ១៩៩១។ ទទោះបីជាមានអ ុនតាក់ (UNTAC)ជួយទរៀបចំោរទបាោះទឆាំន តជា សាកល និងបទងើកតរោឋ ភិបាលប្បជា ធិបទតយយេំរាប់កមពុជាទៅឆាំនំ១៩៩៣ យ៉ាងណាក៏ទោយ ក៏ទៅខ្តសារជាតិខ្កក ខាវក់កនាុយទមវៀន ន ុខ្េន បានទធើរវដ្ឋ ប្បហារថ្ងេៃី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ១៩៩៧ រចួបទងើតករណៈកមាែ ធិោរជាតិទរៀបចំបនំា េនឹកា ទឆាំន តជាតិយកឈ្នោះប្រប់ោណតិត ទ ើយោអកនទលងខ្ភកនទទល ុន-ខ្េនរបូទនោះ បានោក់ទចញទៅនទយបាយឈ្នោះឈ្ោះន ទដ្ើមបេីំទរចេុបិនត
2
ូ-ជីមិញ កនុងោររោំយពូជសាេន៍ខ្មែរ និងខ្ប្បោា យប្បទេេខ្មែរទោយ ទៅជាោណាទមតតរបេ់យួន។ ទតើេមិេិផធលនទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះន របេ់ ោអកនទលងខ្ភកន ទទល កបត់ជាតិ ុន-ខ្េ ន ោយ៉ាងយួន មានអីមវោះា ? ១-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើចាប់អនរតជាតិ៖ _ទដ្ើមបេីំទរចេុបិនបតិសាច ូ-ជីមិញជាសាា ពរទន្ទោះ, ោអកនទលងខ្ភនកទទល ុន-ខ្េន បានរទំោភចាប់អនតរជាតិ ទោយរទំោភកិចចប្ពមទប្ពៀងប្កងុ បា៉ារេីថ្ងៃេី២៣ ខ្មតុោ ឆាំន ំ១៩៩១ទោយបានទធើវរដ្ឋ ប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៩៧កំទេចពួកអនកលេិធ ប្បជាធិបទតយយខ្មែរ ជីកឬេ ដ្ុតរល់បំផ្លា ញអកន ទេហាន ជាតិខ្មែរ និងវីរៈជនខ្មែរ ទោយវិន្ទេទេើារាែនទេេេល់ ទ ើយេីបំផុតន្ទំប្បទេេជាតិខ្មែរេំោក់ ចូលកនុងទប្ជាោះមរណៈចងកូមបិសាចយួនកុមែុយនីេ៏តសារជាងីដ្ែ ូចឆាំន ំ១៩៧៥- ១៩៩៣ ប្ពមទំងរោំយជាតិខ្មែរតាមនទយបាយពិឃាតខ្បបងីេែីទអរ ទន្ទោះ!។ ជាពិទេេជាងទនោះទៅទេៀតទន្ទោះរឺោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានលួចចុោះអនុេញ្ញា បំទពញបខ្នមា ជាមួយប្កងុ ហាណូ យ ទោយបាន េេួលសាាល់ទ ើងវិញទៅេនិធេញ្ញាមុេចាប់ជាមួយយួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ខ្ដ្លជាោររទំោភទលើកិចចប្ពមទប្ពៀង ប្កុងបា៉ារេីទៅកនុងោរោរពារបូរណភាព និងអធិបទតយយភាពេឹកដ្ីខ្មែរ។ _ោទមកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួនបានរទំោភទៅទលើសេចក្ីប្តរកាេ
3
សាក្លេីពតីេិទ្ិមធនុេសរបេ់អងាោរេ ប្បជាជាតិ (Universal Declaration of Human Right) ថ្ងៃទ្ី១០ ធ្នូ ១៩៤៨ សោយបានប្រប្ពឹត្អតំសពើឧប្ក្ិដ្ឋក្មម ប្រឆំងមនុេសជាត្ិរារ់មិនអេ់ ជាពិសេេគឺ ទារណុក្មម ឃាត្ក្មម សេរវក្មម និងការរនល ់ដ្ីធ្ីពល ីប្រជាជនខ្មមរសោយសប្រើចុងកាណុ ង និងការ ចារ់ប្រជាជនខ្មមរេលូត្ប្ត្ង់ោក្់គុក្សធ្ើទាវរណុក្មមតាមខ្ត្អំសពើចិត្ត។ ២-ន ទ យ បា យ ឈ្ ន ោះ ឈ្ន ោះទ ល ើ វីរៈ ជ ន ទ េ ន ហា រ ជា ត ិ ខ្ មែ រ៖ ទៅទប្ោមោរដ្ឹកន្ទំរបេ់ោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទប្ៅពីោត់េឹក ដ្ីខ្មែរទោយយួន ោប់ថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ និងប្បមូលធនធានទភារប្េពយខ្មែរដ្ឹកទៅ ោន់ប្បទេេយួន រឺមានខ្តោប់េំោប់ ចាប់ោក់រុកទធើទវរណុកមែ និង បាញ់ប្បហារវីរៈជនខ្មែរ និងពួកអកន ទេហាន រជាតិខ្មែរខ្តប៉ាុទណាណ ោះ។ ទទោះបីជា វីរបុរេខ្មែរ និងអកន ជាតិនិយមខ្មរែ េុមចិតបត ញ្ឈប់េង្គ្រា ម និងអនុវតតាតម ខ្ផនោរេនិភាតពរបេ់អងាោរេ ប្បជាជាតិក៏ទោយ ក៍របបទមកបត់ ជាតិ ន ុ-ខ្េន បានទធើរវដ្ឋប្បហារបាន់យកអំណាច រចួទប្បើប្រប់ឧបាយ កលពិេពុលទដ្ើមបេីំោប់រោំយពូជសាេន៍ខ្មែរ ជាពិទេេជីករទំលើង ឬេរល់អកនទេហានជាតិខ្មែរ និងវីរបុរេខ្មែរជាបនបតន្ទាប់ឥតឈ្ប់ឈ្រដ្ូច ជាករណី ៖ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេ េក់-េត ុសាមន ទោយទប្បើថាន ំបំពុលោក់កនុងស្សា។ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេប្ពំ-វិត ទោយទប្បើថាន ំបំពុលោក់កនុងមហូបមាហរ។ ទោកវីរៈ បុរេប្ពំ-វិត រឺអតីតជាប្បធានជំរភុំ ំបន ន្ទា ត់ទៅេុមសាន, និងជាអរាទមបញ្ញា ោរ រមួប្តតួខាងេុឺនសានផង និងេី នុផង។ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេ ធូ-ធន់ ទោយទប្បើថាន ំបំពុល។ ទោកវីរៈបុរេ ធូ-ធន់ អតីតរឺជាប្បធានរដ្ឋបាលជំររុំេិីខ្ធេន។
4
_េំោប់ទោកវីរៈបុរេ ជា-រេិីធឈ្តុ ទោយោត់កាលរបេ់ទោកវីរៈ បុរេជា-រេិីឈ្ធតុ ទៅទលើកំពូលភំប្នបេិេិធ រចួទត់េំោក់ចុោះពីទលើកំពូលភំន ប្បេិេិចធុោះមកទប្ោម ទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងេៃី៥-៦ខ្មកកោក ឆាំន ំ ១៩៩៧។ ទោកវីរៈបុរេជា-រេិីឈ្ធតុ អតីតជាប្បធានជំរណុំងចាន់។ _ទប្បើទប្រឿងទញៀនោក់ឡានរបេ់ទោកថ្ -វីរៈ និងឃនួ-ទរឿន រចួចាប់ ទោកទំងពីរោក់រុកទំងអយុតិធតម៌។ _ទប្បើថានំបំពុលេំោប់ទោកវីរៈបុរេ ទ-ខ្បន អតីតជាឥេសរៈជនជាន់ មពេ់របេ់ វុនេុីនបិច។ _ទប្បើថាន ំបំពុលថាន ំេំោប់ទោកេន់ចាយ ទទោះបីទោកេន់-ចាយចុោះចូលវាក៍ ទោយ ក៍ទៅខ្តវាេំោប់ ទប្ពាោះថាខ្ផនោររបេ់ោទមកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន រឺវាេំោប់ទល់ខ្តអេ់ទៅវីរៈជនទេហានជាតិខ្ដ្ល ធាា ប់ទធើវោរតេ ូប្បឆាំំងនឹងអតីតរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន។ _ោទមកបត់ជាតិឃាតករ ន ុ-ខ្េន បានបទងើកតប្កុមទភរវកមមែាួនវា រចួទ ើយ ចាប់វីរៈជនខ្មែរអកនទេហានរជាតិខ្មែរោក់រុករាប់មិនអេ់ ដ្ូចជាចលន្ទ CFFជា ទដ្ើម។ _ោត់អណាត ត និងទមវោះខ្ភនកទោកវីរៈបុរេ ូ-េុម ទៅកណាត លប្កេួង មហាថ្ផាទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ១៩៩៧។ _ោត់កាលទោកទៅ-េមបតិត យកទៅពុោះជាពីរ រចួទមវោះមួរទចញពីលោល៏ កាលរ ូតដ្ល់ខ្តអេ់ ទៅផាោះជំរេុំួលប្កសាងំទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅ ថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ១៩៩៧។
5
_ទប្បើលបចិបទណត ញទោកេម-រងសី ទចញពីស្េកុ ទោយោត់ទទេ កំបាំងមុមទោយជាប់រុកជាង១០ឆាំន ំ។ ោអកនទលងខ្ភនកទទលបានេំោប់អកននទយបាយរាប់មិនអេ់ រមួទំងវរជនអនកទេហានជាតិ និងេកមជែនោរពារថ្ប្ពទឈ្ើផងខ្ដ្រ។ េូមបី ខ្តកូនទៅវា ក៏វាេំោប់ទចាលខ្ដ្រ ទដ្ើមបបីំបាត់ភេតុតាងទៅកនុងោរេំទរច ទៅនទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់វា។ ទោកេីប្បឹកា និងជាអងារកសរបេ់ោទមកបត់ជាតិ ន ុខ្េន ោយ៉ាងយួនបានបញ្ញា ក់ថា ‹‹បញ្ាពីួកឥេសរជនជាន់មេព់ និងពួកអកនតេ ូ េិតាទៅថ្ដ្ ុនខ្េនទំងអេ់។ ុនខ្េនេោំប់ទចាលទលខ្់តអេ់››។ ៣-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើបូរណភាពេឹកដ្ីខ្មរែ៖ កនុងេម័យមហាទោត ទផ្លា ោះមហាអសាចរយរបេ់ោេតនវរក ុន-ខ្េន មិនប្តឹមខ្តពូខ្កខាង េំោប់ប្បជាជនខ្មែរទដ្ើមបីាប់ចិតត ទៅហាវ យយួន និងបញ្ាូលជនជាតិ យួនទពញខ្ណនតាន់តាប់ទពញស្េុក ខ្មែរប៉ាុទណាណ ោះទេ ប៉ាុខ្នតខ្ងមទំងពូខ្ក ខាងោត់េឹកដ្ីខ្មែរទៅទោយយួន ទេៀតផង ោត់តាំងពីេឹកដ្ីប្ពំខ្ដ្ន េមុប្េ ទោោះប្តល់ និងទោោះន្ទន្ទ
ជាទប្ចើន រ ូតដ្ល់ប្បទេេខ្មរែខ្លងមានប្ចកេមុប្េអនតរជាតិ េំរាប់ ទោយកបា៉ាល់បរទេេទចញចូលទធើពាវ ណិ ជកា មែ និងេំរាប់េំន្ទក់េំនងាន ទៅកនុងកិចោចរេូត វិេ័យទយធា វបបធម៌ នទយបាយ.............។ល។
6
ដ្ូចបងបអូនជនរមួជាតិខ្មែរទំងអេ់ ទំងកនុងប្បទេេ និងទប្ៅប្បទេេបាន ប្ជាបរចួមកទ ើយថា ‹‹បន្ទា ប់ពីយួនេំោប់ខ្មែរអេ់បីោនន្ទក់ទោយ ពាក់ផ្លា កោបពណ៌ ថាជាខ្មែរប្ក មទន្ទោះ យួនបានទលើកកងេ័ពជាង២ខ្េន ន្ទក់មកឈ្លានពានទលបប្តបាក់ខ្មែរជាចំ រចាប់តាំងពីថ្ងេៃី២៥ខ្មធនូ ឆាំន ំ១៩៧៨ រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ។ បន្ទា ប់ពីយួនឈ្លានពាននិងទលប ប្តបាក់េឹកដ្ីខ្មែរបានជាសាា ពរទ ើយ យួនបានទលើកបនតុបពពួកដ្ងកូវប្ពនូបាត េងមា ទចារលួចទចារបាន់ទកងែ ពាលទកងែ ោណាថាទោយប្រប់ប្រងរោឋ ភិបាលោ យ៉ាងយួន និងេំោប់ប្បជាជនខ្មែរជំនួេយួន។ ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន អតីតជាទចារលួចខាវ ក់ខ្ភកន ប្តូវបានយួនទលើក បនតុបទោយោន់អំណាចទៅប្បទេេកមពុជា ទោយទោយចារន្ទរយីួន ទឈ្លែោះទងៀវង-េីទេើទៅសាម-ហា ង ទប្ោយមដ្ូរទឈ្លែោះមកជាប ុន-រា៉ានីទន្ទោះ ប្តូវបានអងោា រថាន ក់ទលើរបេ់យួនចាត់តាំងទោយមកទធើជាវ ប្បពនោធ ទមឃាត ករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទដ្ើមបជីួយវា ទៅកនុងខ្ផនោររោំយពូជសាេន៏ខ្មែរ និងរោំយេឹកដ្ីខ្មែរទោយទៅជាទមតតរបេ់យួន ទដ្ើមបេីំទរចេុបិនបតិសាច ូ-ជីមិញជាសាា ពរ។ កនុងន្ទមជាទៅហាវ យខ្មែរ ោណានិរមយួនបាន បងំទខោយទមដ្ឹកន្ទំោយ៉ាងយួន ចុោះេនិេធ ញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងោត់េឹក ដ្ីខ្មែរទោយយួនទេើរា ខ្តអេ់ាែ នេល់ ដ្ូចជា៖ _េនិេធ ញ្ញា េនិភាត ព, មិត្ភាតព និងក្ិចេចហប្រត្ិរត្ិកាតរ (A Treaty for Peace, Friendship and Cooperation) សៅថ្ងទ្ៃី១៨ខ្មក្ុមៈភ ឆន ំ១៩៧៩, រវាងសាធារណរដ្ឋេងគមនិយមសវៀត្ណាមនិងរោឋ េិបាលអាយ៉ងរររ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត្ក្មពុជាសៅប្ក្ុងេំនសពញ, ប្ត្ូវបានចុុះហត្ថសលខា សោយនាយក្រដ្មឋន្រនីតយួនស្មុះផាន់វា៉ន់ដ្ុង និងអាយ៉ងសហងេរំិន។
7
_ កិចប្ចពមទប្ពឿងខ្ដ្នេឹកប្បវតិសាតស្រេត ទៅថ្ងេៃី៧ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៨២, ប្តូវបាន ចុោះ តាទលខាទោយរដ្ឋមង្គ្នីប្តកេួងោរបរទេេទវៀតណាមទឈ្លែោះទងៀវង-កូថាច់ និងោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន។ _កិចប្ចពមទប្ពៀងេីពតីលកនខិកតៈប្ពំខ្ដ្ន ទៅថ្ងៃេី២០ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៨៣ រវាង សាធារណរដ្ឋេងមានិយមទវៀតណាម និងរបបោយ៉ាងសាធារណរដ្ឋ ប្បជាមានិតកមពុជាប្តវូបានចុោះ តាទលខាជាមួយាន។ _េនិេធ ញ្ញា លបុ បំបាត់ប្ពំខ្ដ្នជាតិ (Treaty of Delimitation of National Border) ទៅថ្ងេៃី២៧ធនូ ឆាំន ំ១៩៨៥ រវាងខ្មែរ-យួន ប្តូវបានចុោះ តាទលខា ទោយរដ្មឋង្គ្នីប្តកេួងោរបរទេេទវៀតណាមទឈ្លែោះទោកទងៀវងកូថាច់ និងោ ទមកបត់ជាតិឃាតករ ុន-ខ្េន ោយ៉ាងយួន។ ទទោះបីជាខ្ផនោរេនិភាតព េំរាប់ប្បទេេកមពុជា ទរៀបចំទ ើងទោយអងាោរេ ប្បជាជាតិ និង ប្បទេេមហាអំណាចន្ទន្ទ បានញំងទោយមានកិចចប្ពមទប្ពៀងប្កងុបា៉ារេី ថ្ងៃេី២៣ខ្មតុោឆាំន ំ១៩៩១ បានផតល់ឯករាជយ, លេិប្ធបជាធិបទតយយទេរី, អធិបទតយយភាព និងបូរណភាពេឹកដ្ីេំរាប់ប្បទេេកមពុជា ទោយបានតំរវូ ទោយលុបបំបាត់ទៅរាល់េនិេធ ញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងទំងឡាយរវាងខ្មែរនិង យួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ក៏ទោយក៏ ោទមកបត់ជាតិ ុនខ្េនបានលួច ចុោះេនិេធ ញ្ញា បំទពញបខ្នមា ជាមួយយួនទៅថ្ងេៃី១០ខ្មតុោ ឆាំន ំ២០០៥ ទោយេេួលសាា ល់ និងអនុវតតទ ើងវិញទៅរាល់េនិធ េញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងរវាងខ្មែរ- យួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ខ្ដ្លជាទ តុទធើវទោយ
8
ប្បទេេកមពុជាបាត់បង់បូរណភាពេឹកដ្ីទប្ចើនឥតរណន្ទទៅទលើប្បទេេយួន និងទេៀម។ http://ki-media.blogspot.com/2012/12/cambodia-watchdog-council-cwc- condemned.html ទប្ៅពីទន្ទោះទៅមានទេៀម និងយួន បានលួចចុោះេនិេធ ញ្ញា ទេវភារីសាៃ ត់ៗ ជាមួយាន ពុោះខ្ចកេមុប្េខ្មែរខ្ចកាន ទៅឆាំន ំ១៩៩៧ ទប្ោយទពលខ្ដ្លោ ទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ ១៩៩៧។ េនិេធ ញ្ញា ទេភាវ រីយនួ-ទេៀមទៅឆាំន ំ១៩៩៧ទនោះ បានទធើទវោយ ប្បទេេខ្មែរបាត់បង់ខ្ដ្នេមុប្េជាទប្ចើន រ ូតដ្ល់ខ្មែរខ្លងមាន ប្ចកេមុប្េអនតរជាតិេំរាប់កបា៉ាល់បរទេេចូលមិនទធើពាវ ណិ ជាកមជាែ មួយខ្មែរ ទនោះមិនទន់រិតពីធនធានធមជាែតិកនុងេមុប្េ ទប្ោមដ្ី និងេីតាំង យុេសាធស្រេកតងេ័ពផង។ ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានោត់េឹកដ្ីខ្មែរ និងបានោត់ ខ្ដ្នេមុប្េទោយប្បទេេយួនអេ់ជាទប្ចើនឥតរណន្ទ និងបានបញ្ាូលជន ជាតិយួនចូលមកកនុងប្បទេេខ្មែរដ្៏ទប្ចើនទលើេលុបទៅកនុងខ្ផនោររោំយពូជ សាេន៏ខ្មែរ និងរោំយេឹកដ្ីខ្មែរ។ ផលវិបាកថ្នជនជាតិយួនចូលមក ប្បទេេខ្មែរដ្៏ទប្ចើនឥតរណន្ទខ្បបទនោះ ទធើវទោយបញ្ញហ េីលំទៅទកើតទ ើង ទប្ពាោះាែ នដ្ីធីទា ោយជនជាតិយួនរេ់ទៅ។ ដ្ំទណាោះស្សាយមានខ្តទប្បើទលេ បិតផ្លា កថាដ្ីេមបទន, ដ្ីវិនិទយរ និងដ្ីអភិវឌ្ឍន៏ខ្តប៉ាុទណាណ ោះ រចួោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េនោយ៉ាងយួន បានទបើកយុេធន្ទោរបាន់ដ្ីធីា ផាោះេំខ្បបលំទៅោឋ នពីប្បជាពលរដ្ឋខ្មែរទោយទប្បើចុងោណុ ង និងកងកំោងំ ប្បោប់ោវធុ បទណត ញជនជាតិខ្មែរទចញពីផោះា េំខ្បង លំទៅោឋ ន ភូមិកំទណើ ត និងខ្ស្េចំោររបេ់មាួន។ យុេន្ទធោរបនា់ដ្ីធីប្ាតវូបានទធើវ
9
ទ ើងទេើរាប្រប់េីកខ្នងា េូទំងប្បទេេកមពុជា។ ប្បជាជនខ្មែរទៅតាម ជនបេោច់ស្េយ៉ាងថ្ប្ពភំន ប្តូវបានកងកំោងំ រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន បាញ់េំោប់ អនកទេេេល់ប្បមូលោក់រុក ដ្ូចរបូខាងទប្ោមទនោះ
ចំខ្ណកប្បជាជនខ្មែរទៅតាមេី ប្កុងប្តូវបានពួកកំោំងប្បោប់ ោវធុរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន វាយដ្ំទធើទវរណុកមយែ៉ាងសា ហា វថ្ប្ពថ្ផសនិងចាប់ោក់រុក ូរ ខ្ រឥតោច់ទៅកនុងទពលពួកវា ទធើវយុេធន្ទោរបនា់ដ្ីធីពាីប្បជា ពលរដ្ឋខ្មែរយកទៅទោយយួន។ ទំងទនោះទ ើយជាលេធផលថ្ននទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ោទមកបត់ ជាតិឃាតករ ុន-ខ្េន ទធើវទោយប្បទេេខ្មែរទយើងបាត់បង់បូរណភាពេឹកដ្ី ទប្ចើនឥតរណន្ទ បាត់បង់ទំងខ្ដ្នដ្ី បាត់បង់ខ្ដ្នេឹក បាត់បង់ខ្ដ្ន ោោេ បាត់បង់ទភារប្េពធនធានប្រប់យ៉ាង និងទធើទវោយប្បជាជនខ្មែរ បាត់បង់េីលំទៅ បាត់បង់ផោះាេំខ្បង ភូមិករ បាត់បង់ដ្ីខ្ស្េចំោរ បាត់បង់មុមរបរោជីព រេ់ទៅតាមជទញ្ាើមងលន់ ហាលទភាៀងហាលមយល់ ប្ជកតាមេំយ៉ាងផាោះ និងទធើទវោយកុមារខ្មរែទបាោះបង់ោរេិកាទោយសារ ឳពុកមាត យប្តូវរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនបទណត ញទចញពីផោះា េំខ្បងភូមិករ។
10
៤-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងសារពត៌មាន ៖
រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនខ្ដ្លដ្ឹកន្ទំទោយទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួន បានទោតបប្កទសាបផ្លតច់មុមទៅប្បព័នធទឃាេន្ទទៅកនុងថ្ដ្ ទំងវិេយុ េូរេេសន៏ ោខ្េត េេសន្ទវដ្ីត ប្បព័នអធ ុីនងឺណិ ត និងបណាត ញេពផវ ាយប្រប់ខ្ផកន រមួទំងខ្ផកនអប់រេំិកាធិោរផងខ្ដ្រ។ ប្បពន័ផធសពផវាយប្រប់ខ្ផកន និងសារពត៌មានេូទំងប្បទេេខ្មែររឺ េុេធខ្តជាឧបករណ៏ ផ្លត ច់មុមរបេ់ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េនោយ៉ាង យួនទំងអេ់ ទ ើយរាល់វីរៈជនខ្មែរ និងអកនទេហានជាតិខ្មែរណាមួយខ្ដ្ល ហា នរោះិ រន់ ឬប្បឆាំំងពួកវា រឺប្តូវបានពួកវាេំោប់ និងចាប់ោក់រុកទំង អេ់ ដ្ូចជាករណី បាញ់េំោប់អកនោខ្េតទោកធន់-ប ុនលី បាញ់េំោប់ ទោកឃឹមេបំូរនិងកូនប្បុេ........ចាប់ ទោកោេំេិិធ និងចាប់ទោក ងស-ចប្ោោក់រុក និងករណី ចាប់ទោកវីរៈបុរេម៉ាម-េណុង់ដ្ូ ោក់រុក ជាង២០ឆាំន ំ.......។ល។និង។ល។ ទលើេពីទនោះទៅោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានចំណាយលុយបទងើកតសារពត៌មាន និងវិេយុជាតិនិយមខ្កងា ោា យទៅ ទប្ៅប្បទេេជាទប្ចើនរាប់មិនអេ់ ទដ្ើមបីទបាកប្បាេ់ខ្មែរទៅទប្ៅប្បទេេ ទោយលង់លក់នឹងនទយបាយកបត់ជាតិរោំយពូជសាេន៏ខ្មរែរបេ់ពួកវា, យល់ប្ច ំប្ពឹតិតោរណ៏ន្ទំទោយខ្បកបាក់ថ្ផកានុងជាតិ ទ ើយមានខ្មែរទប្ៅ ប្បទេេមួយចំនួនខ្ងមទំងចាញ់ទបាកពួកវារ ូតដ្ល់ចំណាយលុយរាប់មុឺន ដ្ុោាេ រដ្ឋោទមរកិទៅជួយវិេយុខ្កងាោាយអេ់ទំងទន្ទោះទេៀតផង!។
11
៥-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើពួកេលិបៈករ៖
េុភាេិតបុរាណខ្មែរខ្ចងថា៖ ‹‹ វបបធម៌រលំ ជាតិរោយ! វបបធម៌ពណណរាយ ជាតិ ទ ងើ នក ថាក ន! ››។ ជាោរពិតណាេ់វបបធម៌រឺ ជាេរេរប្េងូប្េប្េង់ោយុជីវិតជាតិទោយរងឹមាំ និងជាប្ពលឹងជាតិខ្ដ្លមិន ោចបាត់បង់បានទ ើយ ចំខ្ណកឯេិលបៈកររឺជាអកនប្េប្េង់វបបធម៌ទោយ រងុទរឿងចំរងុចំទរនើ ប៉ាុខ្នរត ួរទោយសាត យទៅទប្ោមោរប្រប់ប្រងរបេ់រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនដ្ឹកន្ទំទោយោេតនវរក ុន-ខ្េន បានជាន់ឈ្ពាីួក េិលបៈករខ្មែរ ទធើវជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ ររបេ់វា និងប្កមុប្រសាួរវា ទ ើយទបើេិលបៈករណាមួយមិនយល់ប្ពមកំដ្រតណាហ រពួកវា រឺប្តូវបានពួកវា េំោប់ ចាប់បងំខ និងទប្បើមទធោបាយទកៀបេងតក់ទផសងៗរ ូតដ្ល់ខ្ត ោា យជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ ររបេ់ពួកវា ទ ើយទៅទពលពួកវាេបាយ ខ្កអតកនអ់េបក់េលក់ទ ើយ ពួកវាខ្តងខ្តេំោប់ទចាល ឬបំផ្លា ញទចាល តាមប្រប់មទធោបាយខ្ដ្លោចទធើទវៅបាន។ _ោទមឃាតករកកួតលីោ ន ុខ្េន បានរទំោភអនកស្េី ពិេដ្ិពឋលោិរ េបាយខ្កអតកនអ់ទ ើយ បានរមួរំនិត ជាមួយប្បពនធវា បាញ់េំោប់អកនស្េីពិេដ្ិពឋលោិរ ទដ្ើមបបីំបិេភេតុតាង ទធើវទោយអកនស្េីោចាកទោក ទចាលកូនជាេីស្េឡាញ់ និងសាវ មីកំណត់របេ់អកន ស្េី យ៉ាងអទណាចអធម។ _កូនបទងើតករបេោ់ទមឃាតករ ុន-ខ្េន ទឈ្លែោះ មហាឧកញ៉ា ុនតូ បានរទំោភកញ្ញា េូច-ស្េីនិច យ៉ាង េបាយខ្កតអកនអ់េបក់េលក់រចួទ ើយ ក៏បាញ់េំោប់ កញ្ញា េូច-ស្េីនិច ទំងខ្ម៉ាទំងកូនទដ្ើមបីបំបិេភេតុតាង ទធើវទោយន្ទងធាាក់មាួនពិោររ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ។
12
ទប្ៅពីទនោះ ទៅមានេិលបៈករ តារាភាពយនត និងតារាចំទរៀងជា ទប្ចើនន្ទក់ទេៀត ប្តូវបានោទមឃាតករកកួតលោី ន ុ-ខ្េន និងកូនប្បេុវា ទឈ្លែោះ ុន-តូ យកទៅរទំោភ និងេំោប់ជា ូរខ្ រឥតោច់ទ ើយ ទោយពួកវាចាត់េុកពួកេិលបករ ជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ រោរេបាយ របេ់វា និងកូនប្បេុ វាខ្តប៉ាុទណាណ ោះ។ ទំងទនោះទ ើយជាទ តុទធើទវោយវបបធម៌ខ្មែរដ្ួលរលំ រលត់រោយ ទេើារបាត់របូទេើារប្រប់វិេ័យដ្ូចជា ខ្មសភាពយនត ទោខ ន យីទករ ោថ្យ របាំបុរាណ ទភាងបុរាណ ចំទរៀងកំណាពយ និងប្បថ្ពណី េំទនៀមេំោប់ វបបធម៌បុរាណ......។ល។និង។ល។ ៦-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងសាេន្ទ៖ ទប្ោយពីោរឈ្លានពាន និងោប់ោប់របេ់យួនកុមែុយនីេ៏តទៅ ឆាំន ំ១៩៧៩ រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននមក យួនបានបទងើតកេងឃ៧មករាខ្ដ្ល មានោទមឃាតករ ទេព-វងស ទធើវជាេទមចតេងឃ និងបានខ្តងតាំងោ ប្បមឹកនន់-ទង៉ាត ទធើវជាេទមចតេងឃ ទដ្ើមបីប្បតិបតិតធម៌៧មករា និងបងំខ ទោយប្ពោះេងឃប្ពោះពុេសាធេន្ទេូទំងប្បទេេខ្មែរេូប្តធម៌៧មករាតាមពួកវា ទោយចាំមាត់ដ្ូចេតវទេក។ មូលទ តុខ្ដ្លយួនកុមែុយនីេ៏តយកសាេន្ទ របេ់ខ្មែរទធើជាវ ឧបករណ៏ បំទរើមទន្ទរមវិជាាចប្កពតិនតិយមរបេ់វារឺទោយសារ ខ្តវាអនុវតតាត មបណាត ំរបេ់ទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លមុនសាា ប់បានផ្លត ំថា៖ ‹‹ ទបើច ង់ ទ ល ប េឹ ក ដ្ី ខ្ ម រែ ទ ោ យ បា ន ជា សាា រ ព រ និងរោំយជាតិសាេន៏ទោយ បានទងំស្េងុទន្ទោះ លុោះប្តាខ្តចាប់សាេន្ទ និងទេចតខ្មរែទោយបានទៅ ក នុ ង ថ្ ដ្ ទបើមិនអញ្ចឹងទេ រឺខ្ផនោររោំយជាតិសាេន៏ខ្មរែ និងទលបេឹក ដ្ីខ្មរែនឹងប្តវូបរាជ័យ ទប្ ពា ោះ ថា ចំ ណុ ច ទ ម ា យ រ ប េ ជា់ តិ ខ្ ម រែ រឺ េ តិា ទ ៅ ទ លើ
13
សាេន្ទ និងទេចត!›› ។ េូមបញ្ញាក់ថាទៅេម័យឧតតុងកនុងរជោាលអងមាុី (១៨៣៤រ.េ.-១៨៤០រ.េ.) ប្បទេេខ្មែរបានេិតាទៅទប្ោមោណានិរម យួនផ្លត ច់មុម ទប្ោមោរប្រប់ប្រង់ប្តួតប្តាទោយផ្លា ល់របេ់ទមេ័ពយួន ទឈ្លែោះទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លបានអនុវតតនទយបាយរោំយពូជជាតិសាេន៏ ខ្មែរ េំោប់ជនជាតិខ្មែរតាមអំទពើចិតត ទ ើយជនជាតិខ្មែរេម័យទន្ទោះ បានោា យទៅជាទេកររបេ់យួន ដ្ឹងខ្តពីទធើោវ រតាំងពីប្ពឹកដ្ល់ោៃ ច ូបចុកមិនប្រប់ប្រប់ និងផឹកេឹកោមក ខ្ងមទំងប្តូវបានយួនយក ទៅេំោប់ និងទធើទវរណុកមជាែទរៀងរាល់ថ្ងៃ មិនមុេពីរបបខ្មែរ ប្ក មខ្ដ្លបទងើតកទ ើងទោយទោក ូ-ជីមិញទន្ទោះទេ។ ចំទពាោះរចន្ទ េមនព័ធ និងអងាោរចាត់តាំងរដ្ឋបាលវិញរឺយួនោន់ទំងអេ់តាំងពីតំខ្ណង ទមភូមិ ទមឃុំ ទៅហាវ យស្េុក ទៅហាវ យទមតត រ ូតដ្ល់ថាន ក់អរា មហាទេន្ទបតី(ន្ទយករដ្ឋមង្គ្នីត) និងទេចតខ្ផនដ្ីផងខ្ដ្រ។ ចំទពាោះខ្ផនក វបបធម៌សាេន្ទវិញ រឺយួនតំរវូទោយប្បជាជនខ្មែរទំងអេ់ទេៀាកពាក់ ខ្បបយួន និយយភាសាយួន និងោន់េំទនៀមេំោប់យួន ទ ើយេូមបីខ្ត ប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធសាេន្ទក៏ប្តូវបានតំរវូទោយទេៀាកពាក់តាមយួនខ្ដ្រ។ េី បំផុតទោកទប្េឿងមិញយ៉ាង បានយល់ថាអីវៗប្រប់យ៉ាងេិាតទៅកនុងកណាតប់ ថ្ដ្របេ់ាត់ទៅទ ើយទន្ទោះ ទោកទប្េឿងមិញយ៉ាងក៏បានកំទេចវតត ោរាមប្ពោះពុេធសាេន្ទ ទធើវរត់ប្ពោះេងឃ និងចាប់ទេចតអងមាុី ប្ពមទំង រាជវងានុវងសខ្មែរទំងអេ់យកទៅស្េកុយួន។ ទ តុផលអេ់ទំងទនោះបាន ញុ ំងទោយប្បជាជនខ្មែរេូទំងប្បទេេ ទងើបទ ើងបោះទបារេំោប់យួន ប្រប់េីកខ្នងា។ េីបំផុតកងេ័ពយួនដ្៏ទប្ចើនេនឹធកេន្ទធ ប់ប្តូវបានបរាជ័យ ទំងស្េុង និងប្តូវបានបងំចខិតតដ្កកងេ័ពទេេេល់ទៅស្េុកយួនវិញ។ ោរបរាជ័យដ្៏រួរទោយោមា៉ាេ់ខ្បបទនោះ ទធើវទោយទោកទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លមានតួន្ទេីប្តួតប្តាទមើលោរមុេប្តូវប្បទេេខ្មែរ(ដ្ូចទោកទ -ដ្ឹកង
14
ប្តួតប្តាទមើលោរមុេប្តូវប្បទេេខ្មែរទៅឆាំន ំ១៩៧៩-១៩៨៩) ឈ្ឺចិតតយ៉ាង ខាាំងរ ូតដ្ល់កអួតឈ្លមសាាប់ទៅកនុងេឹកដ្ីខ្មែរ ទ ើយប្តូវកងេ័ពយួនខ្េង យកទៅទធើវបុណយទៅស្េុកយួនវិញ។ េូមបញ្ញា ក់ថាប្បជាជនខ្មែរទៅចប្កភព ខ្មែរេម័យអងារមានចំនួនជាង១០ោនន្ទក់ទេើរែនឹងប្បជាជនចិនខ្ដ្រ ប៉ាុខ្នត ប្តូវបានេង្គ្រាមេុីវិល ទចារហារយទេៀមនិងយួនទប្បើលបិចេំោប់ជាបនត បន្ទា ប់រ ូតមកដ្ល់រជាោលអងមា ុី ប្បជាជនខ្មែរទៅេល់មិនដ្ល់មួយោន ន្ទក់ផង ទ ើយប្តូវបានយួន និងទេៀមយកទធើជាវទេករ ទធើវជាទេឹក និងេំោប់ររាលយ៉ាងសាហា វថ្ប្ពថ្ផសទៅកនុងប្ពឹតិតោរណ៍េង្គ្រាមទេៀមយួន ទៅេម័យអងាចន័ា និងអងាមុី ទ ើយទពលទន្ទោះេឹកដ្ីខ្មែរក៏បានបាត់បង់ ទចញពីខ្ផនេីពិភពទោកខ្ដ្រ ទោយសារោរខ្ចកាន រវាងយួននិងទេៀម។ ប៉ាុខ្នតទោយសារខ្តកំ ឹងឈ្ឺចាប់នឹងយួនខ្ដ្លកំទេចសាេន្ទ និងទេចតទន្ទោះ ទធើវទោយប្បជាជនខ្មរែមិនដ្ល់មួយោនន្ទក់ផងទន្ទោះ ទងើបទ ើងបោះទបារ វាយកំទេចកងេ័ពយួនសាា ប់អេ់រាប់ោនន្ទក់ និងរទំោោះេឹកដ្ីខ្មែរ ទចញពីកណាត ប់ថ្ដ្យួនយ៉ាងរយជាងខ្ប្បបាតថ្ដ្ទៅទេៀត។ ទ តុដ្ូទចោះនបានជាមកដ្ល់េម័យទប្ោយទនោះ ទៅទពលយួន បានឈ្លានពានប្តតួ ប្តាស្េកុ ខ្មែរពីឆាំន ំ១៩៧៩ ប្រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ រោឋ ភិបាលប្កុងហាណូ យបានរកប្រប់មទធោបាយទកៀងទេចតនទរាតមតេ ីនុ ចូលស្េុកខ្មែរវិញរ ូតទល់ខ្តបានេំទរច។ េូមបញ្ញា ក់ថារបបកុមែុយនីេ៏ត េបអ់ទេចត និងសាេន្ទខាា ំងណាេ់ខ្ដ្លពួកទរចាត់េុកសាេន្ទ និងទេចត ជាពពួកប្ពនួេងមា ជាទមទរារបាក់ទតរេីុីរងូមួរកឹងអរបេ់ពួកទរ! ទតើមូល ទ តុអីវបានជាយួនកុមែុយនីេ៏តពោយមយកទេចតមកទសាយរាជយ និងបទងើតក េងឃ៧មករាយ៉ាងទនោះ? ក៏ពីទប្ពាោះខ្តទដ្ើមបចាី ប់ចំណុ ចទមាយរបេជា់ តិខ្មរែ ខ្ដ្លេិតាទៅទលសាើេន្ទ និងទេចត! ទបើចាប់សាេន្ទ និងទេចតបាន ទ ើយទន្ទោះ ទទោះបីជាយួនទប្បើោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន េំោប់
15
ខ្មែរអេ់េូទំងប្បទេេ ក៏ប្បជាជនខ្មែរមិនហា នទងើបទ ើងបោះទបារប្បឆាំំងនឹង យួន ទដ្ើមបីរទំោោះជាតិខ្មែរទ ើយ!។ ទោយសារមូលទ តុទនោះទ ើយ ទេើបប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធសាេន្ទ ខ្មែរជាទប្ចើន បានទងើបទ ើងបោះទបារប្បឆាំំងនឹងយួន ជាពិទេេទៅកនុង ប្ពឹតិោត រណ៏ មហាបាតុកមមែ ហាជនទៅខ្មេីហា-កញ្ញា ឆាំន ំ១៩៩៨ ខ្តប្តូវ បានទហានរបេ់យួនបាញ់កំទេចទចាលជាមួយប្បជាជនខ្មែរទៅខ្មកញ្ញា ឆាំន ំ ១៩៩៨។ ចំទពាោះរាល់ប្ពោះេងឃអងណាាខ្ដ្លមិនទចោះេូប្តធម៌៧មករាដ្ូចោទម ឃាតករ ទេព-វងស និងោប្បមឹក នន់-ខ្ង៉ាត ទន្ទោះ ប្តូវបានរោឋ ភិបាលោយ៉ាង យួន បាញ់េំោប់ទចាល និងចាប់ោក់រុកជាបនតបន្ទា ប់ាែ នប្តាប្បណី ទ ើយដ្ូចជាករណី ៖ _ោរបាញ់េំោប់ប្ពោះទតជប្ពោះរុណ េំ-ប ុនទធឿន ជាប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធ សាេន្ទ ខ្ដ្លមិនបានផសពផវាយ ធម៌៧មករា ទចញពីេទមចតឃាតករ ទេព-វងស និងោប្បមឹកនន់-ខ្ង៉ាត។
_ចាប់ប្ពោះទតជរុណេឹម-សាមន ផសឹក និង ោក់រុកទៅស្េកុយួន។ _ទលើេពីទនោះទៅទេៀត រណបកសប្បជាជន និងទមកបត់ជាតិកកួតលីោ ុន-ខ្េន បានបទងើតកតួអងេាងឃេួលរាជា ទបាកលុយខ្មែរទប្ៅប្បទេេ រាប់មិនអេ់ ដ្ូចជាយកដ្ុំងីែទៅលក់ទោយខ្មែរទប្ៅប្បទេេកនុងតំថ្លរាប់ មុឺនដ្ុោា រចួប្បូប្បាជកញុ ក់ថាេុករយៈទពលពីរ ឬបីឆាំន ំ នឹងោា យទៅជា ទពជឃ រចួទ ើយោេុម-ោនបានយកឡានទៅដ្ឹកលុយទន្ទោះេុក។ ដ្ូទចនោះមកដ្ល់ទពលទនោះអនកនទយបាយខ្មែរប្តូវទចោះខ្កថ្កនប្ពឹតិោត រណ៍ តាមោលៈទេេៈ កុំរងឹេេឹងទពក ទ ើយក៏កុំទជឿជាក់ទលើោនប្បវតិសាតស្រេត
16
ខ្មែរជំន្ទន់អតីតោលទំងស្េុងខ្ដ្រ! មានន័យថាទចោះខ្ប្បប្បួលតាមទពលទវោ និងេភាពោរណ៍ជុំវិញពិភពទោក សាា ល់ទោយចាេ់ពីម ិចិតាឆ របេ់ ប្បទេេមហាអំណាច និងខ្បងខ្ចកទពលទវោខ្ដ្លប្តូវរទំោោះជាតិទោយ បានប្តឹមប្តូវតាមកបួនយុេធសាស្រេត ទេើបរកកតាត ឈ្ោះន ទឃើញ!។ ៧-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងថ្ប្ពទឈ្ើ៖ ថ្ប្ពទឈ្ើ រឺជាកតាត ដ្៏មានសារៈេំខាន់េំរាប់បរសាិ ា នទៅ ប្បទេេកមពុជា ជាប្បភពជំរកនិងចំណី ោហារមនុេសេតវប្រប់ប្បទភេជា កតាត ទក់ទញេឹកទភៀា ង ជួយមិនទោយមានេឹកជំនន់ និងទប្ាោះរាងំេៃួត ជា ឱេុេពធោបាលជំងឈ្ឺ ជាប្បភពផលត់អុកេុីខ្េន ជាកតាត ទក់ទញទភញៀវ ទេេចរណ៏ ។ ដ្ូទចនោះទដ្ើមបីរោំយពូជសាេន៏ខ្មែរ រឺយួនប្តូវខ្តកំទេច ប្បភពទេដ្កឋិចចខ្មែរ ទ ើយទដ្ើមបកីំទេចប្បភពទេដ្កឋិចចខ្មែរទន្ទោះយួនប្តូវ ខ្តកំទេចថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ ទធើវទោយប្បទេេខ្មែរជួបប្បេោះេឹកជំនន់ទប្ាោះរាងំ េៃួត ទធើវទោយខាតបង់ងវិោរយ៉ាងទប្ចើនឥតរណន្ទកនុងខ្ផនកខាងកេិកមនែិង ឧេា កមែ ប្ពមទំងទេេចរណ៏ ផលខ្ដ្រ។ ទោយសារមូលទ តុអេ់ ទំងទនោះ ទេើបទធើទវោយយួនពោយមបំផិចា បំផ្លា ញថ្ប្ពទឈ្ើប្បទេេខ្មែរនិង បាញ់េំោប់ដ្ល់េកមជែនោរពារថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ ដ្ូចជាករណី ៖ _េំោប់ទោកវិរៈជនឈ្តុ-វេុីធ ខ្ដ្លជាអកនទេហានជាតិខ្ដ្ល ោរពារេមបតិធតមែជាតិថ្ប្ពទឈ្ើ ប្តូវបានទមឃាតករ ន ុ-ខ្េន បានបាញ់េំោប់ទោកសាា ប់ យ៉ាងអទណាចអធមទៅកណាត ល ថ្ប្ពរទហាសាា នន្ទទមតតទោោះកុង ទៅថ្ងេៃី២៦ ខ្មទមសាឆាំន ំ២០១២។
17
ឯក្សារររេ់ Global Witness ‹‹ប្រសទ្េ ក្មពុជាជាប្រសទ្េេរាំរ់លក្់›› ៖ អាសមក្បត្់ ជាត្ិឃាត្ក្រហ ុន-ខ្េន បានប្ពេុថា៖ ‹‹សរើវា ការពារថ្ប្ពស ើមិនបានសទ្ វានឹងកាត្់ក្ រ រ េ់ វា ប្ ក្ វា ៉ ត្់ ស ចា ល ›› ។ ទ្ីរំផុត្ នសោបាយ ុះន ុះនររេ់អាសមឃាត្ក្រ ក្បត្់ជាត្ិ ហន ុ-ខ្េន បានេំសរចខ្មនគឺវា ការពារថ្ប្ពស ើខ្មមរតាំងថ្ប្ពស ើខ្មមរមាន ចំនួនជាង ៧៣%ថ្នថ្ផៃប្រសទ្េ រហូត្មក្សៅប្ត្ឹម២៨%ថ្នថ្ផៃប្រសទ្េ សហើយក្៏សៅខ្ត្ប្ក្មុប្គួសាររក្សពួក្វាការ់រនតសអាយហិនសោចត្សៅសទ្ៀត្។ សធ្ើវសអាយថ្ប្ពស ើប្រសទ្េខ្មមរ និងេត្វថ្ប្ពខ្មមរ្នសៅរក្ភាពវិនាេផុត្ពូជ សហើយសេដ្ក្ឋិចចខ្មមរធាលក្់សៅក្នុងវិរត្ិតោ៉ងធ្នៃ់ធ្ៃរជាទ្ីរំផុត្។ ទាំងសនុះសហើយជានសោបាយ នុះ ុះនខាងថ្ប្ពស ើររេ់អាខ្កែ មោក្ង្វវ ក្់សេចត សចារហ ុន-ខ្េន។ ៨-នទយបាយឈ្ោះនទលើប្បជាជនខ្មរែ៖ យួនកុមែុយនីយ៏ បានបញ្ញា ទោយោទមឃាតករកបត់ជាតិោយ៉ាង យួន ន ុ-ខ្េន បទងើតកខ្ផនោរ‹‹ក-៥›› ខ្កណឌ ប្បមូលប្បជាជនខ្មែរយក ទៅជាន់មីន ជាន់អន្ទា ក់ សាា ប់ទលើេមរភូមិមុម និងសាា ប់ទោយសារជំងឺ អេ់រាប់ខ្េនន្ទក់ រឺប្ាន់ខ្តទដ្ើមបី៖ +បំបាត់ពូជសាេន៏សាេន៍ខ្មែរ +ោប់ថ្ប្ពទឈ្ើ និងប្បមូលធនធានធមែជាតិខ្មែរយកទៅស្េុកយួន +ទបើកផាូវវាយលុយឈ្លានពានប្បទេេថ្ង ង់
18
_ោទមឃាតករ ុន-ខ្េន បានទប្បើទភរវកមែប្បឆាំំងនឹង ពលរដ្ឋេុីវិលខ្មែរទោយទប្បើប្រប់ ខ្បកថ្ដ្វាយប្បហារទៅទលើប្បជា ជនខ្មែរទធើវទោយសាា ប់ររទជើងាន ទៅមុមរអតីតរដ្េឋភាទៅថ្ងេៃី ៣០ខ្មមិន្ទឆាំន ំ១៩៩៧។ _ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន បានេំោប់ររាលបាតុករេុីវិលខ្មែរ អេ់រាប់ពាន់អនកទៅខ្មកញ្ញា ឆាំន ំ១៩៩៨។
_ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួនបានបនា់ដ្ីធីពាីប្បជាពលរដ្ឋ ខ្មែរ ដ្ូចជាបាន់ដ្ីធីាទៅដ្ីប្ក ម បឹងកក់ បុរកីីឡា និងទេើរាប្រប់ ទមតតប្កុងទោយទប្បើចុងោណុ ងបាញ់េំោប់មាច េ់ដ្ីនិងចាប់មាច េ់ដ្ីោក់រុក។ _នទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានទធើទវោយ ប្បជាជនអត់ឃាា នទធើចវ ំណាកស្េកុទៅទធើទវេករទរទៅទប្ៅប្បទេេ។ _បង្គ្រក បបាតុកមែទៅឆាំន ំ១៩៩៨ េំោប់ប្បជាជនខ្មែរអេ់រាប់ពាន់ន្ទក់ ទោយសារខ្តប្បជាពលរដ្ឋខ្មែរទធើបាវតុកមែប្បឆាំំងនឹងលេធផលរបេ់រ.ជ.ប។ _េំោប់ទោកជា-វិជាា និងេកមជែនបកសប្បឆាំំងអេ់ជាទប្ចើន។
19
_ទប្បើលបចិកក់ខ្មសទភើាងសាា ប់ររទជើងាន ទៅទលើសាព នទោោះទពចអេ់រាប់ពាន់អកន រយទ ើយវាកំទេចសាពនទោោះទពជឈទចាលទដ្ើមបបីំបិេតំរយុភេតុតាង។
ទំងទនោះទ ើយរឺជានទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនរបេ់េទមចតអរមាហា បនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន ជាបិតាកបត់ជាតិឃាតករកកួតលីោ ខ្កក កញ្ាោះយួន។ េូមបញ្ញា ក់ថាទោកបារា៉ាក់-អូបាមា៉ា រឺាត់ឈ្ោះនមិនប្តឹមខ្តេ រដ្ឋោមរកិទេ ខ្តឈ្នោះេូទំងពិភពទោក, ទ ើយប្បជាជាតិេ រដ្ឋោទមរកិក៏ឈ្នោះ ចំខ្ណកឯបកសប្បឆាំំងក៍ឈ្នោះ រឺជាឈ្នោះទំងអេ់ាន រមួ ាន កសាងេ រដ្ទឋ ោយចំទរនើ រងុ ទរឿងទលើពិភពទោក។ ចំខ្ណកេទមតច អរមាហាបនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន វិញ រឺវាឈ្នោះក៍ពិតខ្មន ប៉ាុខ្នត ប្បជាជាតិខ្មែរទំងអេ់ជាអនកចាញ់ បកសប្បឆាំំងក៏ចាញ់ ចំខ្ណក
20
ឯប្បជាជនខ្មែរវិញ ប្តូវបានោទមឃាតករ ុនខ្េន េំោប់ ចាប់ោក់ រុក និងបនា់ដ្ីធីទាស្េចខ្តអំទពើចិតត។ ទតើនទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ េទមចតអរមាហាបនា់ដ្ីទេចត ទចារ ុនខ្េន នឹងឈ្នោះដ្ល់ណាទេៀត ? ឬមួយ ក៏វា ឈ្នោះ ដ្ល់ខ្តដ្ូច ទោក សាោំ ូទេន និង ទោក មូ មា៉ា ហាា ោ ីវ ? ទៅទពលឆាំប់ខាងមុមទនោះ លេធផលនទយបាយឈ្នោះ ឈ្នោះរបេ់ េទមចតអរមាហាបនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន នឹងដ្ឹងជាក់ ចាេ់ជាមិនខាន ថាទតើនឹងដ្ូចសាោំ ូទេន ឬ ហាា ោ ី ទវ ន្ទ ោះ!
ទធើទវៅថ្ងេៃី២១ ខ្មវិចិឆោរ ឆាំន ំ២០១២ ទោយទោក ជា-រស
2
ូ-ជីមិញ កនុងោររោំយពូជសាេន៍ខ្មែរ និងខ្ប្បោា យប្បទេេខ្មែរទោយ ទៅជាោណាទមតតរបេ់យួន។ ទតើេមិេិផធលនទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះន របេ់ ោអកនទលងខ្ភកន ទទល កបត់ជាតិ ុន-ខ្េ ន ោយ៉ាងយួន មានអីមវោះា ? ១-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើចាប់អនរតជាតិ៖ _ទដ្ើមបេីំទរចេុបិនបតិសាច ូ-ជីមិញជាសាា ពរទន្ទោះ, ោអកនទលងខ្ភនកទទល ុន-ខ្េន បានរទំោភចាប់អនតរជាតិ ទោយរទំោភកិចចប្ពមទប្ពៀងប្កងុ បា៉ារេីថ្ងៃេី២៣ ខ្មតុោ ឆាំន ំ១៩៩១ទោយបានទធើវរដ្ឋ ប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៩៧កំទេចពួកអនកលេិធ ប្បជាធិបទតយយខ្មែរ ជីកឬេ ដ្ុតរល់បំផ្លា ញអកន ទេហាន ជាតិខ្មែរ និងវីរៈជនខ្មែរ ទោយវិន្ទេទេើារាែនទេេេល់ ទ ើយេីបំផុតន្ទំប្បទេេជាតិខ្មែរេំោក់ ចូលកនុងទប្ជាោះមរណៈចងកូមបិសាចយួនកុមែុយនីេ៏តសារជាងីដ្ែ ូចឆាំន ំ១៩៧៥- ១៩៩៣ ប្ពមទំងរោំយជាតិខ្មែរតាមនទយបាយពិឃាតខ្បបងីេែីទអរ ទន្ទោះ!។ ជាពិទេេជាងទនោះទៅទេៀតទន្ទោះរឺោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានលួចចុោះអនុេញ្ញា បំទពញបខ្នមា ជាមួយប្កងុ ហាណូ យ ទោយបាន េេួលសាាល់ទ ើងវិញទៅេនិធេញ្ញាមុេចាប់ជាមួយយួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ខ្ដ្លជាោររទំោភទលើកិចចប្ពមទប្ពៀង ប្កុងបា៉ារេីទៅកនុងោរោរពារបូរណភាព និងអធិបទតយយភាពេឹកដ្ីខ្មែរ។ _ោទមកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួនបានរទំោភទៅទលើសេចក្ីប្តរកាេ
3
សាក្លេីពតីេិទ្ិមធនុេសរបេ់អងាោរេ ប្បជាជាតិ (Universal Declaration of Human Right) ថ្ងៃទ្ី១០ ធ្នូ ១៩៤៨ សោយបានប្រប្ពឹត្អតំសពើឧប្ក្ិដ្ឋក្មម ប្រឆំងមនុេសជាត្ិរារ់មិនអេ់ ជាពិសេេគឺ ទារណុក្មម ឃាត្ក្មម សេរវក្មម និងការរនល ់ដ្ីធ្ីពល ីប្រជាជនខ្មមរសោយសប្រើចុងកាណុ ង និងការ ចារ់ប្រជាជនខ្មមរេលូត្ប្ត្ង់ោក្់គុក្សធ្ើទាវរណុក្មមតាមខ្ត្អំសពើចិត្ត។ ២-ន ទ យ បា យ ឈ្ ន ោះ ឈ្ន ោះទ ល ើ វីរៈ ជ ន ទ េ ន ហា រ ជា ត ិ ខ្ មែ រ៖ ទៅទប្ោមោរដ្ឹកន្ទំរបេ់ោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទប្ៅពីោត់េឹក ដ្ីខ្មែរទោយយួន ោប់ថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ និងប្បមូលធនធានទភារប្េពយខ្មែរដ្ឹកទៅ ោន់ប្បទេេយួន រឺមានខ្តោប់េំោប់ ចាប់ោក់រុកទធើទវរណុកមែ និង បាញ់ប្បហារវីរៈជនខ្មែរ និងពួកអកន ទេហាន រជាតិខ្មែរខ្តប៉ាុទណាណ ោះ។ ទទោះបីជា វីរបុរេខ្មែរ និងអកន ជាតិនិយមខ្មរែ េុមចិតបត ញ្ឈប់េង្គ្រា ម និងអនុវតតាតម ខ្ផនោរេនិភាតពរបេ់អងាោរេ ប្បជាជាតិក៏ទោយ ក៍របបទមកបត់ ជាតិ ន ុ-ខ្េន បានទធើរវដ្ឋប្បហារបាន់យកអំណាច រចួទប្បើប្រប់ឧបាយ កលពិេពុលទដ្ើមបេីំោប់រោំយពូជសាេន៍ខ្មែរ ជាពិទេេជីករទំលើង ឬេរល់អកនទេហានជាតិខ្មែរ និងវីរបុរេខ្មែរជាបនបតន្ទាប់ឥតឈ្ប់ឈ្រដ្ូច ជាករណី ៖ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេ េក់-េត ុសាមន ទោយទប្បើថាន ំបំពុលោក់កនុងស្សា។ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេប្ពំ-វិត ទោយទប្បើថាន ំបំពុលោក់កនុងមហូបមាហរ។ ទោកវីរៈ បុរេប្ពំ-វិត រឺអតីតជាប្បធានជំរភុំ ំបន ន្ទា ត់ទៅេុមសាន, និងជាអរាទមបញ្ញា ោរ រមួប្តតួខាងេុឺនសានផង និងេី នុផង។ _េំោប់ទោកវីរៈបុរេ ធូ-ធន់ ទោយទប្បើថាន ំបំពុល។ ទោកវីរៈបុរេ ធូ-ធន់ អតីតរឺជាប្បធានរដ្ឋបាលជំររុំេិីខ្ធេន។
4
_េំោប់ទោកវីរៈបុរេ ជា-រេិីធឈ្តុ ទោយោត់កាលរបេ់ទោកវីរៈ បុរេជា-រេិីឈ្ធតុ ទៅទលើកំពូលភំប្នបេិេិធ រចួទត់េំោក់ចុោះពីទលើកំពូលភំន ប្បេិេិចធុោះមកទប្ោម ទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងេៃី៥-៦ខ្មកកោក ឆាំន ំ ១៩៩៧។ ទោកវីរៈបុរេជា-រេិីឈ្ធតុ អតីតជាប្បធានជំរណុំងចាន់។ _ទប្បើទប្រឿងទញៀនោក់ឡានរបេ់ទោកថ្ -វីរៈ និងឃនួ-ទរឿន រចួចាប់ ទោកទំងពីរោក់រុកទំងអយុតិធតម៌។ _ទប្បើថានំបំពុលេំោប់ទោកវីរៈបុរេ ទ-ខ្បន អតីតជាឥេសរៈជនជាន់ មពេ់របេ់ វុនេុីនបិច។ _ទប្បើថាន ំបំពុលថាន ំេំោប់ទោកេន់ចាយ ទទោះបីទោកេន់-ចាយចុោះចូលវាក៍ ទោយ ក៍ទៅខ្តវាេំោប់ ទប្ពាោះថាខ្ផនោររបេ់ោទមកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន រឺវាេំោប់ទល់ខ្តអេ់ទៅវីរៈជនទេហានជាតិខ្ដ្ល ធាា ប់ទធើវោរតេ ូប្បឆាំំងនឹងអតីតរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន។ _ោទមកបត់ជាតិឃាតករ ន ុ-ខ្េន បានបទងើកតប្កុមទភរវកមមែាួនវា រចួទ ើយ ចាប់វីរៈជនខ្មែរអកនទេហានរជាតិខ្មែរោក់រុករាប់មិនអេ់ ដ្ូចជាចលន្ទ CFFជា ទដ្ើម។ _ោត់អណាត ត និងទមវោះខ្ភនកទោកវីរៈបុរេ ូ-េុម ទៅកណាត លប្កេួង មហាថ្ផាទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ១៩៩៧។ _ោត់កាលទោកទៅ-េមបតិត យកទៅពុោះជាពីរ រចួទមវោះមួរទចញពីលោល៏ កាលរ ូតដ្ល់ខ្តអេ់ ទៅផាោះជំរេុំួលប្កសាងំទៅកនុងទពលទធើវរដ្ឋប្បហារទៅ ថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ១៩៩៧។
5
_ទប្បើលបចិបទណត ញទោកេម-រងសី ទចញពីស្េកុ ទោយោត់ទទេ កំបាំងមុមទោយជាប់រុកជាង១០ឆាំន ំ។ ោអកនទលងខ្ភនកទទលបានេំោប់អកននទយបាយរាប់មិនអេ់ រមួទំងវរជនអនកទេហានជាតិ និងេកមជែនោរពារថ្ប្ពទឈ្ើផងខ្ដ្រ។ េូមបី ខ្តកូនទៅវា ក៏វាេំោប់ទចាលខ្ដ្រ ទដ្ើមបបីំបាត់ភេតុតាងទៅកនុងោរេំទរច ទៅនទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់វា។ ទោកេីប្បឹកា និងជាអងារកសរបេ់ោទមកបត់ជាតិ ន ុខ្េន ោយ៉ាងយួនបានបញ្ញា ក់ថា ‹‹បញ្ាពីួកឥេសរជនជាន់មេព់ និងពួកអកនតេ ូ េិតាទៅថ្ដ្ ុនខ្េនទំងអេ់។ ុនខ្េនេោំប់ទចាលទលខ្់តអេ់››។ ៣-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើបូរណភាពេឹកដ្ីខ្មរែ៖ កនុងេម័យមហាទោត ទផ្លា ោះមហាអសាចរយរបេ់ោេតនវរក ុន-ខ្េន មិនប្តឹមខ្តពូខ្កខាង េំោប់ប្បជាជនខ្មែរទដ្ើមបីាប់ចិតត ទៅហាវ យយួន និងបញ្ាូលជនជាតិ យួនទពញខ្ណនតាន់តាប់ទពញស្េុក ខ្មែរប៉ាុទណាណ ោះទេ ប៉ាុខ្នតខ្ងមទំងពូខ្ក ខាងោត់េឹកដ្ីខ្មែរទៅទោយយួន ទេៀតផង ោត់តាំងពីេឹកដ្ីប្ពំខ្ដ្ន េមុប្េ ទោោះប្តល់ និងទោោះន្ទន្ទ
ជាទប្ចើន រ ូតដ្ល់ប្បទេេខ្មរែខ្លងមានប្ចកេមុប្េអនតរជាតិ េំរាប់ ទោយកបា៉ាល់បរទេេទចញចូលទធើពាវ ណិ ជកា មែ និងេំរាប់េំន្ទក់េំនងាន ទៅកនុងកិចោចរេូត វិេ័យទយធា វបបធម៌ នទយបាយ.............។ល។
6
ដ្ូចបងបអូនជនរមួជាតិខ្មែរទំងអេ់ ទំងកនុងប្បទេេ និងទប្ៅប្បទេេបាន ប្ជាបរចួមកទ ើយថា ‹‹បន្ទា ប់ពីយួនេំោប់ខ្មែរអេ់បីោនន្ទក់ទោយ ពាក់ផ្លា កោបពណ៌ ថាជាខ្មែរប្ក មទន្ទោះ យួនបានទលើកកងេ័ពជាង២ខ្េន ន្ទក់មកឈ្លានពានទលបប្តបាក់ខ្មែរជាចំ រចាប់តាំងពីថ្ងេៃី២៥ខ្មធនូ ឆាំន ំ១៩៧៨ រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ។ បន្ទា ប់ពីយួនឈ្លានពាននិងទលប ប្តបាក់េឹកដ្ីខ្មែរបានជាសាា ពរទ ើយ យួនបានទលើកបនតុបពពួកដ្ងកូវប្ពនូបាត េងមា ទចារលួចទចារបាន់ទកងែ ពាលទកងែ ោណាថាទោយប្រប់ប្រងរោឋ ភិបាលោ យ៉ាងយួន និងេំោប់ប្បជាជនខ្មែរជំនួេយួន។ ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន អតីតជាទចារលួចខាវ ក់ខ្ភកន ប្តូវបានយួនទលើក បនតុបទោយោន់អំណាចទៅប្បទេេកមពុជា ទោយទោយចារន្ទរយីួន ទឈ្លែោះទងៀវង-េីទេើទៅសាម-ហា ង ទប្ោយមដ្ូរទឈ្លែោះមកជាប ុន-រា៉ានីទន្ទោះ ប្តូវបានអងោា រថាន ក់ទលើរបេ់យួនចាត់តាំងទោយមកទធើជាវ ប្បពនោធ ទមឃាត ករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទដ្ើមបជីួយវា ទៅកនុងខ្ផនោររោំយពូជសាេន៏ខ្មែរ និងរោំយេឹកដ្ីខ្មែរទោយទៅជាទមតតរបេ់យួន ទដ្ើមបេីំទរចេុបិនបតិសាច ូ-ជីមិញជាសាា ពរ។ កនុងន្ទមជាទៅហាវ យខ្មែរ ោណានិរមយួនបាន បងំទខោយទមដ្ឹកន្ទំោយ៉ាងយួន ចុោះេនិេធ ញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងោត់េឹក ដ្ីខ្មែរទោយយួនទេើរា ខ្តអេ់ាែ នេល់ ដ្ូចជា៖ _េនិេធ ញ្ញា េនិភាត ព, មិត្ភាតព និងក្ិចេចហប្រត្ិរត្ិកាតរ (A Treaty for Peace, Friendship and Cooperation) សៅថ្ងទ្ៃី១៨ខ្មក្ុមៈភ ឆន ំ១៩៧៩, រវាងសាធារណរដ្ឋេងគមនិយមសវៀត្ណាមនិងរោឋ េិបាលអាយ៉ងរររ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត្ក្មពុជាសៅប្ក្ុងេំនសពញ, ប្ត្ូវបានចុុះហត្ថសលខា សោយនាយក្រដ្មឋន្រនីតយួនស្មុះផាន់វា៉ន់ដ្ុង និងអាយ៉ងសហងេរំិន។
7
_ កិចប្ចពមទប្ពឿងខ្ដ្នេឹកប្បវតិសាតស្រេត ទៅថ្ងេៃី៧ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៨២, ប្តូវបាន ចុោះ តាទលខាទោយរដ្ឋមង្គ្នីប្តកេួងោរបរទេេទវៀតណាមទឈ្លែោះទងៀវង-កូថាច់ និងោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុនខ្េនោយ៉ាងយួន។ _កិចប្ចពមទប្ពៀងេីពតីលកនខិកតៈប្ពំខ្ដ្ន ទៅថ្ងៃេី២០ខ្មកកោក ឆាំន ំ១៩៨៣ រវាង សាធារណរដ្ឋេងមានិយមទវៀតណាម និងរបបោយ៉ាងសាធារណរដ្ឋ ប្បជាមានិតកមពុជាប្តវូបានចុោះ តាទលខាជាមួយាន។ _េនិេធ ញ្ញា លបុ បំបាត់ប្ពំខ្ដ្នជាតិ (Treaty of Delimitation of National Border) ទៅថ្ងេៃី២៧ធនូ ឆាំន ំ១៩៨៥ រវាងខ្មែរ-យួន ប្តូវបានចុោះ តាទលខា ទោយរដ្មឋង្គ្នីប្តកេួងោរបរទេេទវៀតណាមទឈ្លែោះទោកទងៀវងកូថាច់ និងោ ទមកបត់ជាតិឃាតករ ុន-ខ្េន ោយ៉ាងយួន។ ទទោះបីជាខ្ផនោរេនិភាតព េំរាប់ប្បទេេកមពុជា ទរៀបចំទ ើងទោយអងាោរេ ប្បជាជាតិ និង ប្បទេេមហាអំណាចន្ទន្ទ បានញំងទោយមានកិចចប្ពមទប្ពៀងប្កងុបា៉ារេី ថ្ងៃេី២៣ខ្មតុោឆាំន ំ១៩៩១ បានផតល់ឯករាជយ, លេិប្ធបជាធិបទតយយទេរី, អធិបទតយយភាព និងបូរណភាពេឹកដ្ីេំរាប់ប្បទេេកមពុជា ទោយបានតំរវូ ទោយលុបបំបាត់ទៅរាល់េនិេធ ញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងទំងឡាយរវាងខ្មែរនិង យួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ក៏ទោយក៏ ោទមកបត់ជាតិ ុនខ្េនបានលួច ចុោះេនិេធ ញ្ញា បំទពញបខ្នមា ជាមួយយួនទៅថ្ងេៃី១០ខ្មតុោ ឆាំន ំ២០០៥ ទោយេេួលសាា ល់ និងអនុវតតទ ើងវិញទៅរាល់េនិធ េញ្ញា និងកិចចប្ពមទប្ពៀងរវាងខ្មែរ- យួនទៅឆាំន ំ១៩៧៩, ១៩៨២, ១៩៨៣ និង១៩៨៥ ខ្ដ្លជាទ តុទធើវទោយ
8
ប្បទេេកមពុជាបាត់បង់បូរណភាពេឹកដ្ីទប្ចើនឥតរណន្ទទៅទលើប្បទេេយួន និងទេៀម។ http://ki-media.blogspot.com/2012/12/cambodia-watchdog-council-cwc- condemned.html ទប្ៅពីទន្ទោះទៅមានទេៀម និងយួន បានលួចចុោះេនិេធ ញ្ញា ទេវភារីសាៃ ត់ៗ ជាមួយាន ពុោះខ្ចកេមុប្េខ្មែរខ្ចកាន ទៅឆាំន ំ១៩៩៧ ទប្ោយទពលខ្ដ្លោ ទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន ទធើវរដ្ឋប្បហារទៅថ្ងៃេី៥-៦ខ្មកកកោឆាំន ំ ១៩៩៧។ េនិេធ ញ្ញា ទេភាវ រីយនួ-ទេៀមទៅឆាំន ំ១៩៩៧ទនោះ បានទធើទវោយ ប្បទេេខ្មែរបាត់បង់ខ្ដ្នេមុប្េជាទប្ចើន រ ូតដ្ល់ខ្មែរខ្លងមាន ប្ចកេមុប្េអនតរជាតិេំរាប់កបា៉ាល់បរទេេចូលមិនទធើពាវ ណិ ជាកមជាែ មួយខ្មែរ ទនោះមិនទន់រិតពីធនធានធមជាែតិកនុងេមុប្េ ទប្ោមដ្ី និងេីតាំង យុេសាធស្រេកតងេ័ពផង។ ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានោត់េឹកដ្ីខ្មែរ និងបានោត់ ខ្ដ្នេមុប្េទោយប្បទេេយួនអេ់ជាទប្ចើនឥតរណន្ទ និងបានបញ្ាូលជន ជាតិយួនចូលមកកនុងប្បទេេខ្មែរដ្៏ទប្ចើនទលើេលុបទៅកនុងខ្ផនោររោំយពូជ សាេន៏ខ្មែរ និងរោំយេឹកដ្ីខ្មែរ។ ផលវិបាកថ្នជនជាតិយួនចូលមក ប្បទេេខ្មែរដ្៏ទប្ចើនឥតរណន្ទខ្បបទនោះ ទធើវទោយបញ្ញហ េីលំទៅទកើតទ ើង ទប្ពាោះាែ នដ្ីធីទា ោយជនជាតិយួនរេ់ទៅ។ ដ្ំទណាោះស្សាយមានខ្តទប្បើទលេ បិតផ្លា កថាដ្ីេមបទន, ដ្ីវិនិទយរ និងដ្ីអភិវឌ្ឍន៏ខ្តប៉ាុទណាណ ោះ រចួោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េនោយ៉ាងយួន បានទបើកយុេធន្ទោរបាន់ដ្ីធីា ផាោះេំខ្បបលំទៅោឋ នពីប្បជាពលរដ្ឋខ្មែរទោយទប្បើចុងោណុ ង និងកងកំោងំ ប្បោប់ោវធុ បទណត ញជនជាតិខ្មែរទចញពីផោះា េំខ្បង លំទៅោឋ ន ភូមិកំទណើ ត និងខ្ស្េចំោររបេ់មាួន។ យុេន្ទធោរបនា់ដ្ីធីប្ាតវូបានទធើវ
9
ទ ើងទេើរាប្រប់េីកខ្នងា េូទំងប្បទេេកមពុជា។ ប្បជាជនខ្មែរទៅតាម ជនបេោច់ស្េយ៉ាងថ្ប្ពភំន ប្តូវបានកងកំោងំ រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន បាញ់េំោប់ អនកទេេេល់ប្បមូលោក់រុក ដ្ូចរបូខាងទប្ោមទនោះ
ចំខ្ណកប្បជាជនខ្មែរទៅតាមេី ប្កុងប្តូវបានពួកកំោំងប្បោប់ ោវធុរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួន វាយដ្ំទធើទវរណុកមយែ៉ាងសា ហា វថ្ប្ពថ្ផសនិងចាប់ោក់រុក ូរ ខ្ រឥតោច់ទៅកនុងទពលពួកវា ទធើវយុេធន្ទោរបនា់ដ្ីធីពាីប្បជា ពលរដ្ឋខ្មែរយកទៅទោយយួន។ ទំងទនោះទ ើយជាលេធផលថ្ននទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ោទមកបត់ ជាតិឃាតករ ុន-ខ្េន ទធើវទោយប្បទេេខ្មែរទយើងបាត់បង់បូរណភាពេឹកដ្ី ទប្ចើនឥតរណន្ទ បាត់បង់ទំងខ្ដ្នដ្ី បាត់បង់ខ្ដ្នេឹក បាត់បង់ខ្ដ្ន ោោេ បាត់បង់ទភារប្េពធនធានប្រប់យ៉ាង និងទធើទវោយប្បជាជនខ្មែរ បាត់បង់េីលំទៅ បាត់បង់ផោះាេំខ្បង ភូមិករ បាត់បង់ដ្ីខ្ស្េចំោរ បាត់បង់មុមរបរោជីព រេ់ទៅតាមជទញ្ាើមងលន់ ហាលទភាៀងហាលមយល់ ប្ជកតាមេំយ៉ាងផាោះ និងទធើទវោយកុមារខ្មរែទបាោះបង់ោរេិកាទោយសារ ឳពុកមាត យប្តូវរោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនបទណត ញទចញពីផោះា េំខ្បងភូមិករ។
10
៤-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងសារពត៌មាន ៖
រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនខ្ដ្លដ្ឹកន្ទំទោយទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួន បានទោតបប្កទសាបផ្លតច់មុមទៅប្បព័នធទឃាេន្ទទៅកនុងថ្ដ្ ទំងវិេយុ េូរេេសន៏ ោខ្េត េេសន្ទវដ្ីត ប្បព័នអធ ុីនងឺណិ ត និងបណាត ញេពផវ ាយប្រប់ខ្ផកន រមួទំងខ្ផកនអប់រេំិកាធិោរផងខ្ដ្រ។ ប្បពន័ផធសពផវាយប្រប់ខ្ផកន និងសារពត៌មានេូទំងប្បទេេខ្មែររឺ េុេធខ្តជាឧបករណ៏ ផ្លត ច់មុមរបេ់ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េនោយ៉ាង យួនទំងអេ់ ទ ើយរាល់វីរៈជនខ្មែរ និងអកនទេហានជាតិខ្មែរណាមួយខ្ដ្ល ហា នរោះិ រន់ ឬប្បឆាំំងពួកវា រឺប្តូវបានពួកវាេំោប់ និងចាប់ោក់រុកទំង អេ់ ដ្ូចជាករណី បាញ់េំោប់អកនោខ្េតទោកធន់-ប ុនលី បាញ់េំោប់ ទោកឃឹមេបំូរនិងកូនប្បុេ........ចាប់ ទោកោេំេិិធ និងចាប់ទោក ងស-ចប្ោោក់រុក និងករណី ចាប់ទោកវីរៈបុរេម៉ាម-េណុង់ដ្ូ ោក់រុក ជាង២០ឆាំន ំ.......។ល។និង។ល។ ទលើេពីទនោះទៅោទមកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានចំណាយលុយបទងើកតសារពត៌មាន និងវិេយុជាតិនិយមខ្កងា ោា យទៅ ទប្ៅប្បទេេជាទប្ចើនរាប់មិនអេ់ ទដ្ើមបីទបាកប្បាេ់ខ្មែរទៅទប្ៅប្បទេេ ទោយលង់លក់នឹងនទយបាយកបត់ជាតិរោំយពូជសាេន៏ខ្មរែរបេ់ពួកវា, យល់ប្ច ំប្ពឹតិតោរណ៏ន្ទំទោយខ្បកបាក់ថ្ផកានុងជាតិ ទ ើយមានខ្មែរទប្ៅ ប្បទេេមួយចំនួនខ្ងមទំងចាញ់ទបាកពួកវារ ូតដ្ល់ចំណាយលុយរាប់មុឺន ដ្ុោាេ រដ្ឋោទមរកិទៅជួយវិេយុខ្កងាោាយអេ់ទំងទន្ទោះទេៀតផង!។
11
៥-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនទលើពួកេលិបៈករ៖
េុភាេិតបុរាណខ្មែរខ្ចងថា៖ ‹‹ វបបធម៌រលំ ជាតិរោយ! វបបធម៌ពណណរាយ ជាតិ ទ ងើ នក ថាក ន! ››។ ជាោរពិតណាេ់វបបធម៌រឺ ជាេរេរប្េងូប្េប្េង់ោយុជីវិតជាតិទោយរងឹមាំ និងជាប្ពលឹងជាតិខ្ដ្លមិន ោចបាត់បង់បានទ ើយ ចំខ្ណកឯេិលបៈកររឺជាអកនប្េប្េង់វបបធម៌ទោយ រងុទរឿងចំរងុចំទរនើ ប៉ាុខ្នរត ួរទោយសាត យទៅទប្ោមោរប្រប់ប្រងរបេ់រោឋ ភិបាលោយ៉ាងយួនដ្ឹកន្ទំទោយោេតនវរក ុន-ខ្េន បានជាន់ឈ្ពាីួក េិលបៈករខ្មែរ ទធើវជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ ររបេ់វា និងប្កមុប្រសាួរវា ទ ើយទបើេិលបៈករណាមួយមិនយល់ប្ពមកំដ្រតណាហ រពួកវា រឺប្តូវបានពួកវា េំោប់ ចាប់បងំខ និងទប្បើមទធោបាយទកៀបេងតក់ទផសងៗរ ូតដ្ល់ខ្ត ោា យជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ ររបេ់ពួកវា ទ ើយទៅទពលពួកវាេបាយ ខ្កអតកនអ់េបក់េលក់ទ ើយ ពួកវាខ្តងខ្តេំោប់ទចាល ឬបំផ្លា ញទចាល តាមប្រប់មទធោបាយខ្ដ្លោចទធើទវៅបាន។ _ោទមឃាតករកកួតលីោ ន ុខ្េន បានរទំោភអនកស្េី ពិេដ្ិពឋលោិរ េបាយខ្កអតកនអ់ទ ើយ បានរមួរំនិត ជាមួយប្បពនធវា បាញ់េំោប់អកនស្េីពិេដ្ិពឋលោិរ ទដ្ើមបបីំបិេភេតុតាង ទធើវទោយអកនស្េីោចាកទោក ទចាលកូនជាេីស្េឡាញ់ និងសាវ មីកំណត់របេ់អកន ស្េី យ៉ាងអទណាចអធម។ _កូនបទងើតករបេោ់ទមឃាតករ ុន-ខ្េន ទឈ្លែោះ មហាឧកញ៉ា ុនតូ បានរទំោភកញ្ញា េូច-ស្េីនិច យ៉ាង េបាយខ្កតអកនអ់េបក់េលក់រចួទ ើយ ក៏បាញ់េំោប់ កញ្ញា េូច-ស្េីនិច ទំងខ្ម៉ាទំងកូនទដ្ើមបីបំបិេភេតុតាង ទធើវទោយន្ទងធាាក់មាួនពិោររ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ។
12
ទប្ៅពីទនោះ ទៅមានេិលបៈករ តារាភាពយនត និងតារាចំទរៀងជា ទប្ចើនន្ទក់ទេៀត ប្តូវបានោទមឃាតករកកួតលោី ន ុ-ខ្េន និងកូនប្បេុវា ទឈ្លែោះ ុន-តូ យកទៅរទំោភ និងេំោប់ជា ូរខ្ រឥតោច់ទ ើយ ទោយពួកវាចាត់េុកពួកេិលបករ ជាឧបករណ៏ បំទរតើ ណាហ រោរេបាយ របេ់វា និងកូនប្បេុ វាខ្តប៉ាុទណាណ ោះ។ ទំងទនោះទ ើយជាទ តុទធើទវោយវបបធម៌ខ្មែរដ្ួលរលំ រលត់រោយ ទេើារបាត់របូទេើារប្រប់វិេ័យដ្ូចជា ខ្មសភាពយនត ទោខ ន យីទករ ោថ្យ របាំបុរាណ ទភាងបុរាណ ចំទរៀងកំណាពយ និងប្បថ្ពណី េំទនៀមេំោប់ វបបធម៌បុរាណ......។ល។និង។ល។ ៦-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងសាេន្ទ៖ ទប្ោយពីោរឈ្លានពាន និងោប់ោប់របេ់យួនកុមែុយនីេ៏តទៅ ឆាំន ំ១៩៧៩ រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននមក យួនបានបទងើតកេងឃ៧មករាខ្ដ្ល មានោទមឃាតករ ទេព-វងស ទធើវជាេទមចតេងឃ និងបានខ្តងតាំងោ ប្បមឹកនន់-ទង៉ាត ទធើវជាេទមចតេងឃ ទដ្ើមបីប្បតិបតិតធម៌៧មករា និងបងំខ ទោយប្ពោះេងឃប្ពោះពុេសាធេន្ទេូទំងប្បទេេខ្មែរេូប្តធម៌៧មករាតាមពួកវា ទោយចាំមាត់ដ្ូចេតវទេក។ មូលទ តុខ្ដ្លយួនកុមែុយនីេ៏តយកសាេន្ទ របេ់ខ្មែរទធើជាវ ឧបករណ៏ បំទរើមទន្ទរមវិជាាចប្កពតិនតិយមរបេ់វារឺទោយសារ ខ្តវាអនុវតតាត មបណាត ំរបេ់ទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លមុនសាា ប់បានផ្លត ំថា៖ ‹‹ ទបើច ង់ ទ ល ប េឹ ក ដ្ី ខ្ ម រែ ទ ោ យ បា ន ជា សាា រ ព រ និងរោំយជាតិសាេន៏ទោយ បានទងំស្េងុទន្ទោះ លុោះប្តាខ្តចាប់សាេន្ទ និងទេចតខ្មរែទោយបានទៅ ក នុ ង ថ្ ដ្ ទបើមិនអញ្ចឹងទេ រឺខ្ផនោររោំយជាតិសាេន៏ខ្មរែ និងទលបេឹក ដ្ីខ្មរែនឹងប្តវូបរាជ័យ ទប្ ពា ោះ ថា ចំ ណុ ច ទ ម ា យ រ ប េ ជា់ តិ ខ្ ម រែ រឺ េ តិា ទ ៅ ទ លើ
13
សាេន្ទ និងទេចត!›› ។ េូមបញ្ញាក់ថាទៅេម័យឧតតុងកនុងរជោាលអងមាុី (១៨៣៤រ.េ.-១៨៤០រ.េ.) ប្បទេេខ្មែរបានេិតាទៅទប្ោមោណានិរម យួនផ្លត ច់មុម ទប្ោមោរប្រប់ប្រង់ប្តួតប្តាទោយផ្លា ល់របេ់ទមេ័ពយួន ទឈ្លែោះទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លបានអនុវតតនទយបាយរោំយពូជជាតិសាេន៏ ខ្មែរ េំោប់ជនជាតិខ្មែរតាមអំទពើចិតត ទ ើយជនជាតិខ្មែរេម័យទន្ទោះ បានោា យទៅជាទេកររបេ់យួន ដ្ឹងខ្តពីទធើោវ រតាំងពីប្ពឹកដ្ល់ោៃ ច ូបចុកមិនប្រប់ប្រប់ និងផឹកេឹកោមក ខ្ងមទំងប្តូវបានយួនយក ទៅេំោប់ និងទធើទវរណុកមជាែទរៀងរាល់ថ្ងៃ មិនមុេពីរបបខ្មែរ ប្ក មខ្ដ្លបទងើតកទ ើងទោយទោក ូ-ជីមិញទន្ទោះទេ។ ចំទពាោះរចន្ទ េមនព័ធ និងអងាោរចាត់តាំងរដ្ឋបាលវិញរឺយួនោន់ទំងអេ់តាំងពីតំខ្ណង ទមភូមិ ទមឃុំ ទៅហាវ យស្េុក ទៅហាវ យទមតត រ ូតដ្ល់ថាន ក់អរា មហាទេន្ទបតី(ន្ទយករដ្ឋមង្គ្នីត) និងទេចតខ្ផនដ្ីផងខ្ដ្រ។ ចំទពាោះខ្ផនក វបបធម៌សាេន្ទវិញ រឺយួនតំរវូទោយប្បជាជនខ្មែរទំងអេ់ទេៀាកពាក់ ខ្បបយួន និយយភាសាយួន និងោន់េំទនៀមេំោប់យួន ទ ើយេូមបីខ្ត ប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធសាេន្ទក៏ប្តូវបានតំរវូទោយទេៀាកពាក់តាមយួនខ្ដ្រ។ េី បំផុតទោកទប្េឿងមិញយ៉ាង បានយល់ថាអីវៗប្រប់យ៉ាងេិាតទៅកនុងកណាតប់ ថ្ដ្របេ់ាត់ទៅទ ើយទន្ទោះ ទោកទប្េឿងមិញយ៉ាងក៏បានកំទេចវតត ោរាមប្ពោះពុេធសាេន្ទ ទធើវរត់ប្ពោះេងឃ និងចាប់ទេចតអងមាុី ប្ពមទំង រាជវងានុវងសខ្មែរទំងអេ់យកទៅស្េកុយួន។ ទ តុផលអេ់ទំងទនោះបាន ញុ ំងទោយប្បជាជនខ្មែរេូទំងប្បទេេ ទងើបទ ើងបោះទបារេំោប់យួន ប្រប់េីកខ្នងា។ េីបំផុតកងេ័ពយួនដ្៏ទប្ចើនេនឹធកេន្ទធ ប់ប្តូវបានបរាជ័យ ទំងស្េុង និងប្តូវបានបងំចខិតតដ្កកងេ័ពទេេេល់ទៅស្េុកយួនវិញ។ ោរបរាជ័យដ្៏រួរទោយោមា៉ាេ់ខ្បបទនោះ ទធើវទោយទោកទប្េឿង-មិញយ៉ាង ខ្ដ្លមានតួន្ទេីប្តួតប្តាទមើលោរមុេប្តូវប្បទេេខ្មែរ(ដ្ូចទោកទ -ដ្ឹកង
14
ប្តួតប្តាទមើលោរមុេប្តូវប្បទេេខ្មែរទៅឆាំន ំ១៩៧៩-១៩៨៩) ឈ្ឺចិតតយ៉ាង ខាាំងរ ូតដ្ល់កអួតឈ្លមសាាប់ទៅកនុងេឹកដ្ីខ្មែរ ទ ើយប្តូវកងេ័ពយួនខ្េង យកទៅទធើវបុណយទៅស្េុកយួនវិញ។ េូមបញ្ញា ក់ថាប្បជាជនខ្មែរទៅចប្កភព ខ្មែរេម័យអងារមានចំនួនជាង១០ោនន្ទក់ទេើរែនឹងប្បជាជនចិនខ្ដ្រ ប៉ាុខ្នត ប្តូវបានេង្គ្រាមេុីវិល ទចារហារយទេៀមនិងយួនទប្បើលបិចេំោប់ជាបនត បន្ទា ប់រ ូតមកដ្ល់រជាោលអងមា ុី ប្បជាជនខ្មែរទៅេល់មិនដ្ល់មួយោន ន្ទក់ផង ទ ើយប្តូវបានយួន និងទេៀមយកទធើជាវទេករ ទធើវជាទេឹក និងេំោប់ររាលយ៉ាងសាហា វថ្ប្ពថ្ផសទៅកនុងប្ពឹតិតោរណ៍េង្គ្រាមទេៀមយួន ទៅេម័យអងាចន័ា និងអងាមុី ទ ើយទពលទន្ទោះេឹកដ្ីខ្មែរក៏បានបាត់បង់ ទចញពីខ្ផនេីពិភពទោកខ្ដ្រ ទោយសារោរខ្ចកាន រវាងយួននិងទេៀម។ ប៉ាុខ្នតទោយសារខ្តកំ ឹងឈ្ឺចាប់នឹងយួនខ្ដ្លកំទេចសាេន្ទ និងទេចតទន្ទោះ ទធើវទោយប្បជាជនខ្មរែមិនដ្ល់មួយោនន្ទក់ផងទន្ទោះ ទងើបទ ើងបោះទបារ វាយកំទេចកងេ័ពយួនសាា ប់អេ់រាប់ោនន្ទក់ និងរទំោោះេឹកដ្ីខ្មែរ ទចញពីកណាត ប់ថ្ដ្យួនយ៉ាងរយជាងខ្ប្បបាតថ្ដ្ទៅទេៀត។ ទ តុដ្ូទចោះនបានជាមកដ្ល់េម័យទប្ោយទនោះ ទៅទពលយួន បានឈ្លានពានប្តតួ ប្តាស្េកុ ខ្មែរពីឆាំន ំ១៩៧៩ ប្រ ូតមកដ្ល់បចចុបបននទនោះ រោឋ ភិបាលប្កុងហាណូ យបានរកប្រប់មទធោបាយទកៀងទេចតនទរាតមតេ ីនុ ចូលស្េុកខ្មែរវិញរ ូតទល់ខ្តបានេំទរច។ េូមបញ្ញា ក់ថារបបកុមែុយនីេ៏ត េបអ់ទេចត និងសាេន្ទខាា ំងណាេ់ខ្ដ្លពួកទរចាត់េុកសាេន្ទ និងទេចត ជាពពួកប្ពនួេងមា ជាទមទរារបាក់ទតរេីុីរងូមួរកឹងអរបេ់ពួកទរ! ទតើមូល ទ តុអីវបានជាយួនកុមែុយនីេ៏តពោយមយកទេចតមកទសាយរាជយ និងបទងើតក េងឃ៧មករាយ៉ាងទនោះ? ក៏ពីទប្ពាោះខ្តទដ្ើមបចាី ប់ចំណុ ចទមាយរបេជា់ តិខ្មរែ ខ្ដ្លេិតាទៅទលសាើេន្ទ និងទេចត! ទបើចាប់សាេន្ទ និងទេចតបាន ទ ើយទន្ទោះ ទទោះបីជាយួនទប្បើោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន េំោប់
15
ខ្មែរអេ់េូទំងប្បទេេ ក៏ប្បជាជនខ្មែរមិនហា នទងើបទ ើងបោះទបារប្បឆាំំងនឹង យួន ទដ្ើមបីរទំោោះជាតិខ្មែរទ ើយ!។ ទោយសារមូលទ តុទនោះទ ើយ ទេើបប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធសាេន្ទ ខ្មែរជាទប្ចើន បានទងើបទ ើងបោះទបារប្បឆាំំងនឹងយួន ជាពិទេេទៅកនុង ប្ពឹតិោត រណ៏ មហាបាតុកមមែ ហាជនទៅខ្មេីហា-កញ្ញា ឆាំន ំ១៩៩៨ ខ្តប្តូវ បានទហានរបេ់យួនបាញ់កំទេចទចាលជាមួយប្បជាជនខ្មែរទៅខ្មកញ្ញា ឆាំន ំ ១៩៩៨។ ចំទពាោះរាល់ប្ពោះេងឃអងណាាខ្ដ្លមិនទចោះេូប្តធម៌៧មករាដ្ូចោទម ឃាតករ ទេព-វងស និងោប្បមឹក នន់-ខ្ង៉ាត ទន្ទោះ ប្តូវបានរោឋ ភិបាលោយ៉ាង យួន បាញ់េំោប់ទចាល និងចាប់ោក់រុកជាបនតបន្ទា ប់ាែ នប្តាប្បណី ទ ើយដ្ូចជាករណី ៖ _ោរបាញ់េំោប់ប្ពោះទតជប្ពោះរុណ េំ-ប ុនទធឿន ជាប្ពោះេងឃប្ពោះពុេធ សាេន្ទ ខ្ដ្លមិនបានផសពផវាយ ធម៌៧មករា ទចញពីេទមចតឃាតករ ទេព-វងស និងោប្បមឹកនន់-ខ្ង៉ាត។
_ចាប់ប្ពោះទតជរុណេឹម-សាមន ផសឹក និង ោក់រុកទៅស្េកុយួន។ _ទលើេពីទនោះទៅទេៀត រណបកសប្បជាជន និងទមកបត់ជាតិកកួតលីោ ុន-ខ្េន បានបទងើតកតួអងេាងឃេួលរាជា ទបាកលុយខ្មែរទប្ៅប្បទេេ រាប់មិនអេ់ ដ្ូចជាយកដ្ុំងីែទៅលក់ទោយខ្មែរទប្ៅប្បទេេកនុងតំថ្លរាប់ មុឺនដ្ុោា រចួប្បូប្បាជកញុ ក់ថាេុករយៈទពលពីរ ឬបីឆាំន ំ នឹងោា យទៅជា ទពជឃ រចួទ ើយោេុម-ោនបានយកឡានទៅដ្ឹកលុយទន្ទោះេុក។ ដ្ូទចនោះមកដ្ល់ទពលទនោះអនកនទយបាយខ្មែរប្តូវទចោះខ្កថ្កនប្ពឹតិោត រណ៍ តាមោលៈទេេៈ កុំរងឹេេឹងទពក ទ ើយក៏កុំទជឿជាក់ទលើោនប្បវតិសាតស្រេត
16
ខ្មែរជំន្ទន់អតីតោលទំងស្េុងខ្ដ្រ! មានន័យថាទចោះខ្ប្បប្បួលតាមទពលទវោ និងេភាពោរណ៍ជុំវិញពិភពទោក សាា ល់ទោយចាេ់ពីម ិចិតាឆ របេ់ ប្បទេេមហាអំណាច និងខ្បងខ្ចកទពលទវោខ្ដ្លប្តូវរទំោោះជាតិទោយ បានប្តឹមប្តូវតាមកបួនយុេធសាស្រេត ទេើបរកកតាត ឈ្ោះន ទឃើញ!។ ៧-នទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនខាងថ្ប្ពទឈ្ើ៖ ថ្ប្ពទឈ្ើ រឺជាកតាត ដ្៏មានសារៈេំខាន់េំរាប់បរសាិ ា នទៅ ប្បទេេកមពុជា ជាប្បភពជំរកនិងចំណី ោហារមនុេសេតវប្រប់ប្បទភេជា កតាត ទក់ទញេឹកទភៀា ង ជួយមិនទោយមានេឹកជំនន់ និងទប្ាោះរាងំេៃួត ជា ឱេុេពធោបាលជំងឈ្ឺ ជាប្បភពផលត់អុកេុីខ្េន ជាកតាត ទក់ទញទភញៀវ ទេេចរណ៏ ។ ដ្ូទចនោះទដ្ើមបីរោំយពូជសាេន៏ខ្មែរ រឺយួនប្តូវខ្តកំទេច ប្បភពទេដ្កឋិចចខ្មែរ ទ ើយទដ្ើមបកីំទេចប្បភពទេដ្កឋិចចខ្មែរទន្ទោះយួនប្តូវ ខ្តកំទេចថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ ទធើវទោយប្បទេេខ្មែរជួបប្បេោះេឹកជំនន់ទប្ាោះរាងំ េៃួត ទធើវទោយខាតបង់ងវិោរយ៉ាងទប្ចើនឥតរណន្ទកនុងខ្ផនកខាងកេិកមនែិង ឧេា កមែ ប្ពមទំងទេេចរណ៏ ផលខ្ដ្រ។ ទោយសារមូលទ តុអេ់ ទំងទនោះ ទេើបទធើទវោយយួនពោយមបំផិចា បំផ្លា ញថ្ប្ពទឈ្ើប្បទេេខ្មែរនិង បាញ់េំោប់ដ្ល់េកមជែនោរពារថ្ប្ពទឈ្ើខ្មែរ ដ្ូចជាករណី ៖ _េំោប់ទោកវិរៈជនឈ្តុ-វេុីធ ខ្ដ្លជាអកនទេហានជាតិខ្ដ្ល ោរពារេមបតិធតមែជាតិថ្ប្ពទឈ្ើ ប្តូវបានទមឃាតករ ន ុ-ខ្េន បានបាញ់េំោប់ទោកសាា ប់ យ៉ាងអទណាចអធមទៅកណាត ល ថ្ប្ពរទហាសាា នន្ទទមតតទោោះកុង ទៅថ្ងេៃី២៦ ខ្មទមសាឆាំន ំ២០១២។
17
ឯក្សារររេ់ Global Witness ‹‹ប្រសទ្េ ក្មពុជាជាប្រសទ្េេរាំរ់លក្់›› ៖ អាសមក្បត្់ ជាត្ិឃាត្ក្រហ ុន-ខ្េន បានប្ពេុថា៖ ‹‹សរើវា ការពារថ្ប្ពស ើមិនបានសទ្ វានឹងកាត្់ក្ រ រ េ់ វា ប្ ក្ វា ៉ ត្់ ស ចា ល ›› ។ ទ្ីរំផុត្ នសោបាយ ុះន ុះនររេ់អាសមឃាត្ក្រ ក្បត្់ជាត្ិ ហន ុ-ខ្េន បានេំសរចខ្មនគឺវា ការពារថ្ប្ពស ើខ្មមរតាំងថ្ប្ពស ើខ្មមរមាន ចំនួនជាង ៧៣%ថ្នថ្ផៃប្រសទ្េ រហូត្មក្សៅប្ត្ឹម២៨%ថ្នថ្ផៃប្រសទ្េ សហើយក្៏សៅខ្ត្ប្ក្មុប្គួសាររក្សពួក្វាការ់រនតសអាយហិនសោចត្សៅសទ្ៀត្។ សធ្ើវសអាយថ្ប្ពស ើប្រសទ្េខ្មមរ និងេត្វថ្ប្ពខ្មមរ្នសៅរក្ភាពវិនាេផុត្ពូជ សហើយសេដ្ក្ឋិចចខ្មមរធាលក្់សៅក្នុងវិរត្ិតោ៉ងធ្នៃ់ធ្ៃរជាទ្ីរំផុត្។ ទាំងសនុះសហើយជានសោបាយ នុះ ុះនខាងថ្ប្ពស ើររេ់អាខ្កែ មោក្ង្វវ ក្់សេចត សចារហ ុន-ខ្េន។ ៨-នទយបាយឈ្ោះនទលើប្បជាជនខ្មរែ៖ យួនកុមែុយនីយ៏ បានបញ្ញា ទោយោទមឃាតករកបត់ជាតិោយ៉ាង យួន ន ុ-ខ្េន បទងើតកខ្ផនោរ‹‹ក-៥›› ខ្កណឌ ប្បមូលប្បជាជនខ្មែរយក ទៅជាន់មីន ជាន់អន្ទា ក់ សាា ប់ទលើេមរភូមិមុម និងសាា ប់ទោយសារជំងឺ អេ់រាប់ខ្េនន្ទក់ រឺប្ាន់ខ្តទដ្ើមបី៖ +បំបាត់ពូជសាេន៏សាេន៍ខ្មែរ +ោប់ថ្ប្ពទឈ្ើ និងប្បមូលធនធានធមែជាតិខ្មែរយកទៅស្េុកយួន +ទបើកផាូវវាយលុយឈ្លានពានប្បទេេថ្ង ង់
18
_ោទមឃាតករ ុន-ខ្េន បានទប្បើទភរវកមែប្បឆាំំងនឹង ពលរដ្ឋេុីវិលខ្មែរទោយទប្បើប្រប់ ខ្បកថ្ដ្វាយប្បហារទៅទលើប្បជា ជនខ្មែរទធើវទោយសាា ប់ររទជើងាន ទៅមុមរអតីតរដ្េឋភាទៅថ្ងេៃី ៣០ខ្មមិន្ទឆាំន ំ១៩៩៧។ _ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន បានេំោប់ររាលបាតុករេុីវិលខ្មែរ អេ់រាប់ពាន់អនកទៅខ្មកញ្ញា ឆាំន ំ១៩៩៨។
_ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ន ុ-ខ្េន ោយ៉ាងយួនបានបនា់ដ្ីធីពាីប្បជាពលរដ្ឋ ខ្មែរ ដ្ូចជាបាន់ដ្ីធីាទៅដ្ីប្ក ម បឹងកក់ បុរកីីឡា និងទេើរាប្រប់ ទមតតប្កុងទោយទប្បើចុងោណុ ងបាញ់េំោប់មាច េ់ដ្ីនិងចាប់មាច េ់ដ្ីោក់រុក។ _នទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ោទមឃាតករកបត់ជាតិ ុន-ខ្េន បានទធើទវោយ ប្បជាជនអត់ឃាា នទធើចវ ំណាកស្េកុទៅទធើទវេករទរទៅទប្ៅប្បទេេ។ _បង្គ្រក បបាតុកមែទៅឆាំន ំ១៩៩៨ េំោប់ប្បជាជនខ្មែរអេ់រាប់ពាន់ន្ទក់ ទោយសារខ្តប្បជាពលរដ្ឋខ្មែរទធើបាវតុកមែប្បឆាំំងនឹងលេធផលរបេ់រ.ជ.ប។ _េំោប់ទោកជា-វិជាា និងេកមជែនបកសប្បឆាំំងអេ់ជាទប្ចើន។
19
_ទប្បើលបចិកក់ខ្មសទភើាងសាា ប់ររទជើងាន ទៅទលើសាព នទោោះទពចអេ់រាប់ពាន់អកន រយទ ើយវាកំទេចសាពនទោោះទពជឈទចាលទដ្ើមបបីំបិេតំរយុភេតុតាង។
ទំងទនោះទ ើយរឺជានទយបាយឈ្ោះនឈ្ោះនរបេ់េទមចតអរមាហា បនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន ជាបិតាកបត់ជាតិឃាតករកកួតលីោ ខ្កក កញ្ាោះយួន។ េូមបញ្ញា ក់ថាទោកបារា៉ាក់-អូបាមា៉ា រឺាត់ឈ្ោះនមិនប្តឹមខ្តេ រដ្ឋោមរកិទេ ខ្តឈ្នោះេូទំងពិភពទោក, ទ ើយប្បជាជាតិេ រដ្ឋោទមរកិក៏ឈ្នោះ ចំខ្ណកឯបកសប្បឆាំំងក៍ឈ្នោះ រឺជាឈ្នោះទំងអេ់ាន រមួ ាន កសាងេ រដ្ទឋ ោយចំទរនើ រងុ ទរឿងទលើពិភពទោក។ ចំខ្ណកេទមតច អរមាហាបនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន វិញ រឺវាឈ្នោះក៍ពិតខ្មន ប៉ាុខ្នត ប្បជាជាតិខ្មែរទំងអេ់ជាអនកចាញ់ បកសប្បឆាំំងក៏ចាញ់ ចំខ្ណក
20
ឯប្បជាជនខ្មែរវិញ ប្តូវបានោទមឃាតករ ុនខ្េន េំោប់ ចាប់ោក់ រុក និងបនា់ដ្ីធីទាស្េចខ្តអំទពើចិតត។ ទតើនទយបាយឈ្នោះឈ្នោះរបេ់ េទមចតអរមាហាបនា់ដ្ីទេចត ទចារ ុនខ្េន នឹងឈ្នោះដ្ល់ណាទេៀត ? ឬមួយ ក៏វា ឈ្នោះ ដ្ល់ខ្តដ្ូច ទោក សាោំ ូទេន និង ទោក មូ មា៉ា ហាា ោ ីវ ? ទៅទពលឆាំប់ខាងមុមទនោះ លេធផលនទយបាយឈ្នោះ ឈ្នោះរបេ់ េទមចតអរមាហាបនា់ដ្ីទេចតទចារ ុន-ខ្េន នឹងដ្ឹងជាក់ ចាេ់ជាមិនខាន ថាទតើនឹងដ្ូចសាោំ ូទេន ឬ ហាា ោ ី ទវ ន្ទ ោះ!
ទធើទវៅថ្ងេៃី២១ ខ្មវិចិឆោរ ឆាំន ំ២០១២ ទោយទោក ជា-រស
Saturday, January 18, 2014
Thursday, January 16, 2014
9:14 PM
Unknown
អង្គរវត្ត
កាលជំនាន់ដើម
រាជវង្សខ្មែរយើងតែងតែបានផ្លាស់ប្ដូររាជធានីពីកន្លែងមួយទៅ
កន្លែងមួយជាច្រើនសាណាស់។
មានតែអង្គរមួយប៉ុណ្ណោះដែលមានកិត្តិស័ព្ទល្បីល្បាញ
ហើយរក្សាតួនាទីជារាជធានីបានយូរជាងគេ។
អាស្រ័យហេតុនេះហើយបានជាស្ថាបត្យកម្មសិល្បៈសន្ធឹកសន្ធាប់
ដែលកសាងឡើងក្នុងរាជវង្ស
9:10 PM
Unknown
កម្ពុ និង មេរា
បើមានឱកាស
ចូរអ្នកធ្វើដំនើរកំសាន្តតាមទូកឡើងតាមដងទន្លេមេគង្គ។
ទៅហួសទីរួមខេត្តស្ទឹងត្រែងបន្តិចទៅ
អ្នកនិងបានជួបទឹកជួរជាច្រើនកន្លែង។ ដល់ត្រង់កន្លែងនេះ
អ្នកត្រូវបោះបង់ការធ្វើដំនើរតាមទូក
ហើយចាប់ផ្ដើមធ្វើដំនើរដោយជើងតាមបណ្ដោយមាត់ទន្លេមេគង្គវិញ។
អ្នកត្រូវធ្វើ
9:04 PM
Unknown
ទុក្ខវេទនាបណ្ដាលមកពីស្ដេច និងពួកអាណានិគម
សម័យលង្វែកនិងឧដុង្គ ជាសម័យចុះដុនដាប ហើយពោរពេញទៅដោយការរួមគំនិតក្បត់ និងចំបាំងគ្នាឯង។ ដោយបានដឹងច្បាស់ពីរស្ថានការណ៍នេះសៀមបានឆ្លៀតឱកាសចូលមកបង្ក្រាប រាជាណាចក្រកម្ពុជា និងដាក់ឲ្យទៅជារដ្ឋចំណុះរបស់វា។ ពុំអាចទប់ទល់បាន ស្ដេចខ្មែរយើងបានរត់ទៅរកបង្អែកពីសក្ដិភូមិខាងកើតគឺ រាជាណាចក្រវៀតណាម។
9:03 PM
Unknown
របត់នៃប្រវត្តិសាស្ត្រ
រាជាណាចក្រសៀមចង់រក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅលើប្រទេសកម្ពុជា។ ចំពោះទស្សនៈនេះបារាំងបានប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងនិងតឹងរឹងបំផុត។ ក្នុងពេលនោះបារាំងបានមកតាំងនៅភាគខាងត្បូងវៀមណាមរួចជាស្រេចហើយ ហើយបានសំរេចក្នុងការរៀបចំរដ្ឋបាលនិងបង្កើតកម្លាំងទ័ពបានខ្លាំង
9:01 PM
Unknown
ប្រជាជនយើងមិនចុះញ៉ម
នៅពេលដែលចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជនកំពុងបញ្ចេញ
សកម្មភាពយ៉ាងក្លៀវក្លានោះ
មានព្រះរាជវង្សានុវង្សខ្លះក៏បានចេញមុខប្រឆាំងនឹងបារាំងដែរ
គេបានសរសើរស្ទើរតែគ្រប់គ្នាពីអាកប្បកិរិយារបស់ព្រះអង្គ ម្ចាស់ស៊ីវត្ថាដែលជាប្អូនស្ដេចនរោត្ដម។ គ្រាន់តែស្ដេចនរោត្ដមឡើងសោយរាជ្យភ្លាម ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា ក៏បញ្ចេញឲ្យឃើញនូវភាពច្រណែននិន្ទាចំពោះស្ដេចនរោត្ដម។ ពេលនេះបារាំងមិនទាន់បានកាន់កាប់ប្រទេសយើងនៅឡើយទេ។ នរោត្ដម និងស៊ីវុត្ថាបានចែកផ្លូវគ្នាដើរ ហើយជ្រើសរើសទាហានរៀងខ្លួន សំរាប់ប្រយុទ្ធតទល់គ្នាយ៉ាងប្ដូរផ្ដាច់។ មានពេលខ្លះ ស្ដេចនរោត្ដមហៀបនិងធ្លាក់ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ ក៏សំរេចចិត្តរត់គេចខ្លួន។ តែដោយសារជំនួយពីបព្វជិតបារាំងមួយរូប និងពីស្ដេចសៀម ទើបស្ដេចនរោត្ដមអាចត្រឡប់មកសោយរាជ្យវិញបាន។
បក្សពួកខ្លះរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា បានត្រូវចាប់ខ្លួនរួច ហើយទៅលាក់ខ្លួននៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប។
ក្នុងពេលដែលចលនាអាចារ្យស្វា និងពោរកំបោរកំពុងតែរីកចម្រើនដ៏ខ្លាំងក្លាស៊ីវត្ថាក៏បង្កភាពវឹកវរ ជាថ្មីនៅកំពង់ធំដែរ។ គោលបំណងរបស់ស៊ីវត្ថា ពុំច្បាស់លាស់ទេ តែសកម្មភាពរបស់គាត់អាចបង្ហាញឲ្យដឹងថាគាត់ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល បារាំងហើយសំខាន់បំផុត គឺប្រឆាំងនឹងរាជវាំងនៅភ្នំពេញ។ ក្នុងពេលនោះប្រជាជនមួយផ្នែក បានចូលមកខាងស៊ីវត្ថា។ ស៊ីវត្ថាមានបំណងឆក់ឱកាសនោះដើម្បីផ្ដួលរលំស្ដេចនិងផ្ដួលរលំ រដ្ឋបាលអាណាព្យាបាលនិគមនិយម។ ដោយហេតុនេះហើយ ទើបចលនាស៊ីវត្ថា អាចផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការបះបោរផ្សេងៗទៀតរបស់កសិករ និងមានឈ្មោះល្បីខ្ទរខ្ទារ។ ប៉ុន្តែក្រោយពីចលនាបះបោររបស់អាចារ្យស្វានិងពោរកំបោរត្រូវបាន កំទេចមក សកម្មភាពរបស់ស៊ីវត្ថាក៏ធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយយ៉ាងឆាប់រហ័សដែរ។ ស៊ីវត្ថាដកថយទៅលាក់ខ្លួននៅឯសំបូរ ដោយមានមហាជនពលករជាអ្នកការពារ។រដ្ឋបាលអាណាព្យាបាលក៏ដូចជារាជការ ខ្មែរដែរ បានធ្វើជាអ្នកមិនដឹងមិនឮ ទុកឲ្យស៊ីវត្ថារស់នៅឯកោកន្លែងនោះរហូតដល់ស្លាប់(២០ឆ្នាំក្រោយមក )។ បន្ទាប់ពីបារាំងឲ្យទទួលយកសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៨៨៤ មក ការជិះជាន់ត្រួតត្រារបស់បារាំងកាន់តែចេញមុខច្បាស់ឡើង ហើយរឹតតែសាហាវព្រៃផ្សៃថែមទៀត។ ព្រះរាជវង្សានុវង្សភ័យខ្លាចបាត់បង់សិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្លួន ក៏បញ្ចេញភាពមិនសប្បាយចិត្ត។ ស្ដេចនរោត្ដមត្រូវគេបង្ខំឲ្យចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានោះ។ ព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គទៀតក៏បានបញ្ចេញភាពមិនសប្បាយចិត្ត យ៉ាងខ្លាំងក្លាដែរ។ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ យុគន្ធរ។
យុគន្ធរជាបុត្រច្បងរបស់ស្ដេចនរោត្ដម។ ដោយមិនពេញចិត្តអំពើឆ្គាំឆ្គងសាហាវព្រៃផ្សៃរបស់រដ្ឋកាលអាណាព្យាបាល បារាំង។ រដ្ឋបាលបារាំងពុំបានឲ្យយុគន្ធរចូលជួបឡើយ។ ម៉្លោះហើយយុគន្ធរពុំអាចធ្វើអ្វីបានក្រៅពីផ្ញើរលិខិតរបស់ខ្លួនដែល ពោរពេញទៅដោយការឈឺចាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងលិខិតតវ៉ា យុគន្ធរបានបរិហារ នយោបាយអាណានិគមបារាំងដូចតទៅ៖ “នៅឆ្នាំ១៨៨៤ គឺជាការទន្ទ្រានទៅលើ ព្រះរាជវាំងទាំងកំរោលដោយយកចំពុះទុងទៅភ្ជង់បំពង់ស្ដេច …ពីអាណាព្យាបាលយ៉ាងសាមញ្ញ សកម្មភាពរបស់បារាំងបានក្លាយទៅជាការត្រួតត្រាពេញទី ផ្ដាច់ការ ហើយតឹងរឹងជាងនៅក្នុងប្រទេសដែលជាច្បាំងយកបានទៅទៀត”។
“តាមផ្លូវច្បាប់ ពីមុនដីធ្លីជាកម្មសិទ្ធិរបស់ស្ដេច … អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានដីសម្បទានធំៗ អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានដីកម្មសិទ្ធ អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានមនុស្សទុរគតជាច្រើនដែរ”។
“យោងតាមច្បាប់ខ្មែរដែលនៅជាធរមាន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំបានសម្ដែងនូវបំណងចង់ចូលទូលស្ដេចពីកាតព្វកិច្ច របស់ខ្លួន។ តែរដ្ឋមន្ត្រីទី១ (ចាត់តាំងឡើងដោយបារាំង) ស្រែកឡើងថា៖ គ្មានស្ដេចទៀតទេ គ្មានរដ្ឋអំណាចឯណាក្រៅពីអំណាចរបស់ខ្ញុំ និងរបស់រ៉េស៊ីដង់ស៊ុបប៉េរីយើរទេ ខ្ញុំពុំអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកឯងទៅជួបស្ដេចនរោត្ដមឡើយ”។
ការតវ៉ាគ្មានផលអ្វីសោះ។ យុគន្ធរ បានចាកចេញពីប្រទេសបារាំងមករស់នៅតែលតោលក្នុងប្រទេសសៀម ហើយស្លាប់ក្នុងក្ដីអស់សង្ឃឹម។
ទោះសកម្មភាពរបស់ស៊ីវត្ថានិងយុគន្ធរ សំដែងឲ្យឃើញពីគំនិតជាតិនិយមរបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សក្ដី ទោះបីព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងពីរនេះ តវ៉ាប្រឆាំងនិងពួកអាណានិគមបារាំង ដើម្បីស្រោចស្រង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន និងសិទ្ធិរបស់គ្រួសារខ្លួនដែលត្រូវបាត់បង់ក្ដី ក៏អាកប្បកិរិយាទាំងអស់នេះអាចចូលរួមចំណែកក្នុងការវែកមុខមាត់ពួក អាណានិគមនិយមបារាំងឈ្លានពានឲ្យប្រជាជនឃើញច្បាស់ និងរួមចំណែកពង្រឹងការតស៊ូរឹតតែម៉ឺងម៉ាត់និងខ្លាំងក្លាឡើងថែម ទៀតដែរ។
ប្រជាជនត្រូវបានរៀបចំជាក្រុម ជាកងប្រដាប់អាវុធដើម្បីប្រឆាំងពួកអាណានិគមនិយម។ គ្រប់មូលដ្ឋាន និងទីតាំងយោធាបារាំងត្រូវវាយកម្ទេចនៅឆ្នាំ ១៨៨៥ គឺក្រោយពេលប្រកាសសន្ធិសញ្ញាបន្តិចមក។ នៅរាជធានីភ្នំពេញមានមនុស្ស ៥.០០០ នាក់ ប្រដាប់ដោយធ្នូរ ព្រួញ ដំបង លំពែង និងដាវ ដើរពាសពេញផ្លូវ សំដែងនូវកំហឹងក្រេវក្រោធ ហើយបានវាយកម្ទេចទៅលើអង្គភាពរដ្ឋបាលមួយចំនួន បណ្ដាលឲ្យមានការខូចខាតជាដំនំ។
បារាំងបានសាងប៉ុសយាមកាម រហូតដល់៥២ កន្លែងហើយកែនទាហានរបស់វា និងទាហានរបស់ស្ដេចចំនួន ១០.០០០នាក់ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការតស៊ូរបស់ប្រជាជន។
ចលនាប្រដាប់អាវុធរបស់ប្រជាជនផ្ទុះឡើងជាឯកច្ឆន្ទទូទាំងប្រទេស ហើយរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងក្លា ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ។ នេះបង្ហាញឲ្យឃើញនូវកំហឹងដ៏ស្រួចស្រាវរបស់ប្រជាជន នូវសេចក្ដីស្នេហាដ៏ខ្លាំងក្លារបស់ប្រជាជនចំពោះមាតុប្រទេសនិង ឆន្ទៈមោះមុតនៃប្រជាជនដើម្បីស្រោចស្រង់ឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យភាពទឹកដី។
បារាំងបានបង្ក្រាបនឹងសម្លាប់ជនបះបោរយ៉ាងសាហាវអស្ចារ្យ។ ម៉្យាងទៀតពួកនេះធ្វើជាផ្ដល់ឲ្យស្ដេចនូវសិទ្ធិខ្លះ ដើម្បីលួងលោមរាជវង្សានុវង្ស។ ពួកវារត្រូវធ្វើបែបនេះ ទើបជិះទូកមហាជនបាន។
ទោះបីចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជនបានធា្លក់ចុះខ្សោយក៏ពិតមែន តែចលនានេះមិនសាបសូន្យឡើយ។ គែរង់ចាំតែឱកាសល្អ ដើម្បីបន្តការតស៊ូតទៅទៀត៕
សំនួរ
១-តើការតវ៉ារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថានិងយុគន្ធរមានទិសដៅ បែបណា?
២-ចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជន និងការតវ៉ារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងនេះ មានភាពខុសគ្នាបែបណាខ្លះ?
៣-តើភាពខុសគ្នារវាងចលនាឆ្នាំ១៨៨៤ និងចលនាឆ្នាំ ១៨៦៣ យ៉ាងណាខ្លះ?
៤-ហេតុអ្វីបានជាមានភាពខុសគ្នា បែបនេះ?
ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ “ប្រវត្តិសាស្ត្រ ថ្នាក់ទី ៥”
គេបានសរសើរស្ទើរតែគ្រប់គ្នាពីអាកប្បកិរិយារបស់ព្រះអង្គ ម្ចាស់ស៊ីវត្ថាដែលជាប្អូនស្ដេចនរោត្ដម។ គ្រាន់តែស្ដេចនរោត្ដមឡើងសោយរាជ្យភ្លាម ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា ក៏បញ្ចេញឲ្យឃើញនូវភាពច្រណែននិន្ទាចំពោះស្ដេចនរោត្ដម។ ពេលនេះបារាំងមិនទាន់បានកាន់កាប់ប្រទេសយើងនៅឡើយទេ។ នរោត្ដម និងស៊ីវុត្ថាបានចែកផ្លូវគ្នាដើរ ហើយជ្រើសរើសទាហានរៀងខ្លួន សំរាប់ប្រយុទ្ធតទល់គ្នាយ៉ាងប្ដូរផ្ដាច់។ មានពេលខ្លះ ស្ដេចនរោត្ដមហៀបនិងធ្លាក់ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ ក៏សំរេចចិត្តរត់គេចខ្លួន។ តែដោយសារជំនួយពីបព្វជិតបារាំងមួយរូប និងពីស្ដេចសៀម ទើបស្ដេចនរោត្ដមអាចត្រឡប់មកសោយរាជ្យវិញបាន។
បក្សពួកខ្លះរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា បានត្រូវចាប់ខ្លួនរួច ហើយទៅលាក់ខ្លួននៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប។
ក្នុងពេលដែលចលនាអាចារ្យស្វា និងពោរកំបោរកំពុងតែរីកចម្រើនដ៏ខ្លាំងក្លាស៊ីវត្ថាក៏បង្កភាពវឹកវរ ជាថ្មីនៅកំពង់ធំដែរ។ គោលបំណងរបស់ស៊ីវត្ថា ពុំច្បាស់លាស់ទេ តែសកម្មភាពរបស់គាត់អាចបង្ហាញឲ្យដឹងថាគាត់ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល បារាំងហើយសំខាន់បំផុត គឺប្រឆាំងនឹងរាជវាំងនៅភ្នំពេញ។ ក្នុងពេលនោះប្រជាជនមួយផ្នែក បានចូលមកខាងស៊ីវត្ថា។ ស៊ីវត្ថាមានបំណងឆក់ឱកាសនោះដើម្បីផ្ដួលរលំស្ដេចនិងផ្ដួលរលំ រដ្ឋបាលអាណាព្យាបាលនិគមនិយម។ ដោយហេតុនេះហើយ ទើបចលនាស៊ីវត្ថា អាចផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការបះបោរផ្សេងៗទៀតរបស់កសិករ និងមានឈ្មោះល្បីខ្ទរខ្ទារ។ ប៉ុន្តែក្រោយពីចលនាបះបោររបស់អាចារ្យស្វានិងពោរកំបោរត្រូវបាន កំទេចមក សកម្មភាពរបស់ស៊ីវត្ថាក៏ធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយយ៉ាងឆាប់រហ័សដែរ។ ស៊ីវត្ថាដកថយទៅលាក់ខ្លួននៅឯសំបូរ ដោយមានមហាជនពលករជាអ្នកការពារ។រដ្ឋបាលអាណាព្យាបាលក៏ដូចជារាជការ ខ្មែរដែរ បានធ្វើជាអ្នកមិនដឹងមិនឮ ទុកឲ្យស៊ីវត្ថារស់នៅឯកោកន្លែងនោះរហូតដល់ស្លាប់(២០ឆ្នាំក្រោយមក )។ បន្ទាប់ពីបារាំងឲ្យទទួលយកសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៨៨៤ មក ការជិះជាន់ត្រួតត្រារបស់បារាំងកាន់តែចេញមុខច្បាស់ឡើង ហើយរឹតតែសាហាវព្រៃផ្សៃថែមទៀត។ ព្រះរាជវង្សានុវង្សភ័យខ្លាចបាត់បង់សិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្លួន ក៏បញ្ចេញភាពមិនសប្បាយចិត្ត។ ស្ដេចនរោត្ដមត្រូវគេបង្ខំឲ្យចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានោះ។ ព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គទៀតក៏បានបញ្ចេញភាពមិនសប្បាយចិត្ត យ៉ាងខ្លាំងក្លាដែរ។ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ យុគន្ធរ។
យុគន្ធរជាបុត្រច្បងរបស់ស្ដេចនរោត្ដម។ ដោយមិនពេញចិត្តអំពើឆ្គាំឆ្គងសាហាវព្រៃផ្សៃរបស់រដ្ឋកាលអាណាព្យាបាល បារាំង។ រដ្ឋបាលបារាំងពុំបានឲ្យយុគន្ធរចូលជួបឡើយ។ ម៉្លោះហើយយុគន្ធរពុំអាចធ្វើអ្វីបានក្រៅពីផ្ញើរលិខិតរបស់ខ្លួនដែល ពោរពេញទៅដោយការឈឺចាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងលិខិតតវ៉ា យុគន្ធរបានបរិហារ នយោបាយអាណានិគមបារាំងដូចតទៅ៖ “នៅឆ្នាំ១៨៨៤ គឺជាការទន្ទ្រានទៅលើ ព្រះរាជវាំងទាំងកំរោលដោយយកចំពុះទុងទៅភ្ជង់បំពង់ស្ដេច …ពីអាណាព្យាបាលយ៉ាងសាមញ្ញ សកម្មភាពរបស់បារាំងបានក្លាយទៅជាការត្រួតត្រាពេញទី ផ្ដាច់ការ ហើយតឹងរឹងជាងនៅក្នុងប្រទេសដែលជាច្បាំងយកបានទៅទៀត”។
“តាមផ្លូវច្បាប់ ពីមុនដីធ្លីជាកម្មសិទ្ធិរបស់ស្ដេច … អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានដីសម្បទានធំៗ អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានដីកម្មសិទ្ធ អ្នកឯងបានធ្វើឲ្យមានមនុស្សទុរគតជាច្រើនដែរ”។
“យោងតាមច្បាប់ខ្មែរដែលនៅជាធរមាន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំបានសម្ដែងនូវបំណងចង់ចូលទូលស្ដេចពីកាតព្វកិច្ច របស់ខ្លួន។ តែរដ្ឋមន្ត្រីទី១ (ចាត់តាំងឡើងដោយបារាំង) ស្រែកឡើងថា៖ គ្មានស្ដេចទៀតទេ គ្មានរដ្ឋអំណាចឯណាក្រៅពីអំណាចរបស់ខ្ញុំ និងរបស់រ៉េស៊ីដង់ស៊ុបប៉េរីយើរទេ ខ្ញុំពុំអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកឯងទៅជួបស្ដេចនរោត្ដមឡើយ”។
ការតវ៉ាគ្មានផលអ្វីសោះ។ យុគន្ធរ បានចាកចេញពីប្រទេសបារាំងមករស់នៅតែលតោលក្នុងប្រទេសសៀម ហើយស្លាប់ក្នុងក្ដីអស់សង្ឃឹម។
ទោះសកម្មភាពរបស់ស៊ីវត្ថានិងយុគន្ធរ សំដែងឲ្យឃើញពីគំនិតជាតិនិយមរបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សក្ដី ទោះបីព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងពីរនេះ តវ៉ាប្រឆាំងនិងពួកអាណានិគមបារាំង ដើម្បីស្រោចស្រង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន និងសិទ្ធិរបស់គ្រួសារខ្លួនដែលត្រូវបាត់បង់ក្ដី ក៏អាកប្បកិរិយាទាំងអស់នេះអាចចូលរួមចំណែកក្នុងការវែកមុខមាត់ពួក អាណានិគមនិយមបារាំងឈ្លានពានឲ្យប្រជាជនឃើញច្បាស់ និងរួមចំណែកពង្រឹងការតស៊ូរឹតតែម៉ឺងម៉ាត់និងខ្លាំងក្លាឡើងថែម ទៀតដែរ។
ប្រជាជនត្រូវបានរៀបចំជាក្រុម ជាកងប្រដាប់អាវុធដើម្បីប្រឆាំងពួកអាណានិគមនិយម។ គ្រប់មូលដ្ឋាន និងទីតាំងយោធាបារាំងត្រូវវាយកម្ទេចនៅឆ្នាំ ១៨៨៥ គឺក្រោយពេលប្រកាសសន្ធិសញ្ញាបន្តិចមក។ នៅរាជធានីភ្នំពេញមានមនុស្ស ៥.០០០ នាក់ ប្រដាប់ដោយធ្នូរ ព្រួញ ដំបង លំពែង និងដាវ ដើរពាសពេញផ្លូវ សំដែងនូវកំហឹងក្រេវក្រោធ ហើយបានវាយកម្ទេចទៅលើអង្គភាពរដ្ឋបាលមួយចំនួន បណ្ដាលឲ្យមានការខូចខាតជាដំនំ។
បារាំងបានសាងប៉ុសយាមកាម រហូតដល់៥២ កន្លែងហើយកែនទាហានរបស់វា និងទាហានរបស់ស្ដេចចំនួន ១០.០០០នាក់ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការតស៊ូរបស់ប្រជាជន។
ចលនាប្រដាប់អាវុធរបស់ប្រជាជនផ្ទុះឡើងជាឯកច្ឆន្ទទូទាំងប្រទេស ហើយរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងក្លា ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ។ នេះបង្ហាញឲ្យឃើញនូវកំហឹងដ៏ស្រួចស្រាវរបស់ប្រជាជន នូវសេចក្ដីស្នេហាដ៏ខ្លាំងក្លារបស់ប្រជាជនចំពោះមាតុប្រទេសនិង ឆន្ទៈមោះមុតនៃប្រជាជនដើម្បីស្រោចស្រង់ឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យភាពទឹកដី។
បារាំងបានបង្ក្រាបនឹងសម្លាប់ជនបះបោរយ៉ាងសាហាវអស្ចារ្យ។ ម៉្យាងទៀតពួកនេះធ្វើជាផ្ដល់ឲ្យស្ដេចនូវសិទ្ធិខ្លះ ដើម្បីលួងលោមរាជវង្សានុវង្ស។ ពួកវារត្រូវធ្វើបែបនេះ ទើបជិះទូកមហាជនបាន។
ទោះបីចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជនបានធា្លក់ចុះខ្សោយក៏ពិតមែន តែចលនានេះមិនសាបសូន្យឡើយ។ គែរង់ចាំតែឱកាសល្អ ដើម្បីបន្តការតស៊ូតទៅទៀត៕
សំនួរ
១-តើការតវ៉ារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថានិងយុគន្ធរមានទិសដៅ បែបណា?
២-ចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជន និងការតវ៉ារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងនេះ មានភាពខុសគ្នាបែបណាខ្លះ?
៣-តើភាពខុសគ្នារវាងចលនាឆ្នាំ១៨៨៤ និងចលនាឆ្នាំ ១៨៦៣ យ៉ាងណាខ្លះ?
៤-ហេតុអ្វីបានជាមានភាពខុសគ្នា បែបនេះ?
ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ “ប្រវត្តិសាស្ត្រ ថ្នាក់ទី ៥”
ដែលបោះពុម្ពផ្សាយដោយក្រសួងអប់រំ ឆ្នាំ ១៩៨៦។
8:59 PM
Unknown
វីរបុរសរបស់ប្រជាជនយើង
ប្រជាជនយើងមានចរិតជាអ្នកស្នេហាជាតិដ៏
មោះមុត តែភាគច្រើនទុកចិត្តលើស្ដេចណាស់។
ឥឡូវនេះស្ដេចយើងបានបញ្ចេញមុខមាត់ក្បត់
ដោយមានការប្រគល់ប្រទេសទៅឲ្យពួកអាណានិគមនិយម។
ប្រជាជនពុំអាចធ្វើអ្វីកើតក្រៅពីក្រោកឡើងកាន់អាវុធប្រឆាំងនោះទេ
។ ដូចនេះហើយ បន្ទាប់ពីការបង្កើតរបបអាណាព្យាបាលក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៣
មក ប្រតិកម្មរបស់ប្រជាជនបានស្ដែងឡើងជារលកតស៊ូមួយដ៏ខ្លាំងក្លា។
8:14 PM
Unknown
បញ្ហា ពុទ្ធិ ភាវៈ សុខៈ ក្នុងពុទ្ធសាសនា
ក-ពុទ្ធិ La connaissance:
ពុទ្ធិ គឺចំណេះដឹង យល់ស្គាល់ កើតមកអំពីការសិក្សា ពិចារណា។ ពុទ្ធិ អាចកើតមានមកអំពីការសិក្សា ត្រិះរិះ ពិចារណា ការស្ដាប់ ការរៀន គិត ពិសោធ។ល។ នៃមនុស្ស ពុទ្ធិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ដ៏ប្រសើរ ហៅថា សម្មាសម្មោធិ បានដល់វិជ្ជា៣ប្រការគឺៈ
ក-ពុទ្ធិ La connaissance:
ពុទ្ធិ គឺចំណេះដឹង យល់ស្គាល់ កើតមកអំពីការសិក្សា ពិចារណា។ ពុទ្ធិ អាចកើតមានមកអំពីការសិក្សា ត្រិះរិះ ពិចារណា ការស្ដាប់ ការរៀន គិត ពិសោធ។ល។ នៃមនុស្ស ពុទ្ធិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ដ៏ប្រសើរ ហៅថា សម្មាសម្មោធិ បានដល់វិជ្ជា៣ប្រការគឺៈ
8:11 PM
Unknown
ត្រៃលក្ខណ៍ ឬ លក្ខណៈ ៣យ៉ាងនៃធម្មជាតិ
ត្រៃលក្ខណ៍ ឬ លក្ខណៈ ៣យ៉ាងនៃធម្មជាតិ
អ្វីទាំងអស់ក្នុងលោក ភាវៈក្ដី ធម្មជាតិក្ដី លោភៈក្ដី មនុស្សសត្វក្ដី សុទ្ធតែឋិតនៅក្នុងលក្ខណៈ៣យ៉ាងគឺៈ
១-អនិច្ចំ មិនទៀងទាត់មិនឋិតឋេរ។
២-ទុក្ខំ ជាទុក្ខលំបាកវេទនា ពិបាកនឹងទ្រាំទ្រ។
៣-អនត្តា ពុំស្ដាប់បង្គាប់ មិនមែនជារបស់ខ្លួនគ្មានអត្តៈ។
អ្វីទាំងអស់ក្នុងលោក ភាវៈក្ដី ធម្មជាតិក្ដី លោភៈក្ដី មនុស្សសត្វក្ដី សុទ្ធតែឋិតនៅក្នុងលក្ខណៈ៣យ៉ាងគឺៈ
១-អនិច្ចំ មិនទៀងទាត់មិនឋិតឋេរ។
២-ទុក្ខំ ជាទុក្ខលំបាកវេទនា ពិបាកនឹងទ្រាំទ្រ។
៣-អនត្តា ពុំស្ដាប់បង្គាប់ មិនមែនជារបស់ខ្លួនគ្មានអត្តៈ។
8:05 PM
Unknown
អរិយសច្ច៤
អរិយសច្ច៤ Les 4 nobles verités
អរិយសច្ចៈ សច្ចៈដ៏ប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់ឬ សេចក្ដីពិតដ៏ប្រសើរ ដែលព្រះពុទ្ធបានខំព្យាយាមស្វែងរក ស្រាវជ្រាវរាវរកឃើញ គឺបតុរារិយសច្ច។Wednesday, January 15, 2014
2:05 AM
Unknown
កម្ពុជសុរិយា
គួរត្រាប់ដើមត្នោត
បទពាក្យប្រាំពីរ
ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ “កម្ពុជសុរិយា”
ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ “កម្ពុជសុរិយា”
ច្បាប់ទូន្មានរបស់កវី អ៊ូ ចុង
Tuesday, January 14, 2014
9:38 PM
Unknown
ពុទ្ធលទ្ធិ, ព្រះត្រៃបិដក
ពុទ្ធលទ្ធិ ឬ ពុទ្ធសាសនាពុទ្ធលទ្ធិ ជាទស្សនៈ ទ្រឹស្ដី របស់ព្រះពុទ្ធ កើតឡើងជាដំបូង នៅប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងសតវត្សទី៦ មុនគ.ស មានគោលច្បាប់សម្រាប់ប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិ ចំនួន ៨៤០០០ ធម្មក្ខន្ធដែលមានចរឹកក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក។ បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកដែលគោរពជឿកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាហៅថា ពុទ្ធសាសនិក មានចំនួន ៥០០.០០០.០០០ នាក់ មាននៅក្នុងប្រទេស ខ្មែរ សៀម លាវ ចិន យួន ភូមា ឥណ្ឌា លង្កា នេប៉ាល ទីបេត៍ ជប៉ុន ម៉ុង្គោលី។ល។
9:32 PM
Unknown
● ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធ ៥ ព្រះអង្គ
នៅក្នុងគំនូររូបព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំព្រះអង្គ ដែលត្រាស់ដឹងនៅក្នុងភទ្ទកប្បយើងនេះគេឃើញនៅក្រោមព្រះពុទ្ធ ទ្រង់ព្រះនាម កកុសន្ធោ គេគូររូបមាន់ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាមកោនាគមនោ គេគូររូបនាគរាជ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម កស្សបោ គេគូររូបអណ្ដើក ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម គោតមោ គេគូររូបគោ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម អរិយមេត្តេយ្យោ គេគូររូបខ្លា (ឬរាជសីហ៍) ។
គេនាំគ្នាឆ្ងល់ថា តើព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំព្រះអង្គនេះ ព្រះអង្គជាសត្វមាន់ ជានាគរាជ ជាអណ្ដើក ជាគោ ជាខ្លា ឬព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ
Subscribe to:
Posts
(
Atom
)
