8:03 AM
Unknown
ប្រពន្ធ
ប្រពន្ធ ( ន. ) [--ពន់ ] ( សំ., បា.)(ធៀបនឹង សំ. ប្រ + ពន្ធ; បា. ប+ ពន្ធ “ជាប់ជំពាក់, ចំពាក់ឆ្វាក់; ដែលចងរឹតរួត; ចំណងចងឆ្វាក់រឹតរួត”) ស្ត្រីជាចំណងគូនឹងបុរស (ភរិយា) ។
យើងនឹកស្ដាយដោយយល់ថាពុំគួរខាន ក៏បានស្រង់យក កាព្យច្បាប់ស្រី ជាព្រះរាជនិពន្ធនៃ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះហរិរក្សរាមា ឥស្សរាធិបតី ព្រះបរមកោដ្ឋ (ព្រះអង្គដួង) ដែលទ្រង់និពន្ធក្នុងឆ្នាំរកា
នព្វស័ក ព. ស. ២៣៨០ កាលព្រះអង្គមានព្រះជន្មគម្រប់ ៤១ វស្សា យកមកចុះទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ក្នុងវចនានុ-ក្រមខ្មែរនេះ ចំពោះតែត្រង់កាព្យថ្លែងអំពីប្រពន្ធមាន ៧ ប្រភេទ ល្អបួនអាក្រក់បី, មិនវែងណាស់ណាទេ, ដូចតទៅនេះគឺ៖
មួយសោតព្រះពុទ្ធ ទេស្នាចំហុត ថារីភរិយា
មានប្រាំពីរស្មោះ បួននោះចិត្តជា បីនោះមោហា
ចិត្តខូចងាយដាយ ។
ឯប្រពន្ធជា ឯកឈ្មោះមាតា- ភរិយាដូចម្ដាយ
ឈឺឆ្អាលកូនខ្លួន រែងស្ងួនមិនណាយ មិននឹករសាយ
ចិត្តចាំអាណិត ។
កូនទុក្ខទោសម្ដេច ខ្សត់ក្រច្រើនតិច ខឹងខុសខូចចិត្ត
ព្រាត់ប្រាស់យូរលង់ ពុំបង់បែកចិត្ត គង់ចាំចិត្តគិត
ឈឺឆ្អាលកូនស្មោះ ។
ប្រពន្ធណាគាប់ ឈឺឆ្អាលប្ដីខ្ជាប់ ចិត្តចាំកាន់កោះ
ដូចម្ដាយស្រឡាញ់ កូនពេញពីពោះ ហៅប្រពន្ធនោះ
ថ្លៃឥតផ្ទឹមដល់ ។
ប្រពន្ធជាទ្វី ឈ្មោះហៅទាសី- ភរិយាដូចកល់
ខ្ញុំនឹងអម្ចាស់ ប្រើណាស់ខ្វាយខ្វល់ អាចមត់ទប់ទល់
ទម្ងន់បម្រើ ។
មិនមានទំនេរ ទោះម្ចាស់វាយជេរ អត់ឱនស័រពើ
តាមតែបង្គាប់ ប្រញាប់ចង់ធ្វើ ចិត្តពុំសើវ៉ើ
ចៀសវាងក្រោធា ។
ប្រពន្ធណាអត់ ឱនអង្គអំណត់ ខ្លាចប្ដីអាត្មា
ដូចខ្ញុំនឹងម្ចាស់ ខ្លាចណាស់ធានា ប្រពន្ធនោះជា
ប្រសើរសុខសូន្យ ។
ប្រពន្ធជាត្រី ឈ្មោះភគិនី- ភរិយាដូចប្អូន
ស្រឡាញ់បងពិត លំអិតលំអូន ទទួលដំបូន-
មានមាត់ពាក្យបង ។
ផ្ដាច់ផ្ដួលតែមួយ នឹងចងជាត្រួយ ចិត្តចាំបំណង
ពំនាក់ពំនឹង ពាក់ពឹងប៉ុនប៉ង តែនឹងអង្គបង
ឥតម៉ៃទីទៃ ។
ប្រពន្ធណាចូល នឹងប្ដីមួយមូល- ចិត្តជាប់អាល័យ
ដូចប្អូននឹងបង ចាំចងអាស្រ័យ ប្រពន្ធនោះថ្លៃ
មធ្យមពេកពិត ។
ប្រពន្ធចត្វា ឈ្មោះហៅសខា- ភរិយាដូចមិត្រ-
សម្លាញ់ស្រឡាញ់ អស់អញពេកពិត ស្មើខ្លួនស្មើចិត្ត
ស្មគ្រស្មោះចិន្ដា ។
បើមិត្រទៅបាត់ ស្ងប់ស្ងួតមុខមាត់ ទុក្ខទន់ទយា
ឃើញមុខមកបាន ចិត្តក្សាន្តសោះសា ស្រស់ស្រួលភក្រ្ដា
និរទុក្ខសោកសៅ ។
ប្រពន្ធណាចិត្ត ស្រឡាញ់ប្ដីពិត គ្មានក្នុងគ្មានក្រៅ
ដូចមិត្រនិងមិត្រ ចងចិត្តជាប់នៅ ប្រពន្ធនោះហៅ
ឧត្តមក្រមាន ។
សម្ដែងភរិយា ទាំងបួនសឹងជា ក្រស្រីធ្វើបាន
បើស្រីណាគិត ផ្ចង់ចិត្តសន្ដាន ស្រឡាញ់ប្ដីប្រាណ
ដូចធម៌ទេស្នា ។
លោកថាស្រីនោះ ឮកេរ្តិ៍ពីរោះ ទូទៅនានា
បើអស់ជីវិត នៅឋិតសួគ៌ា ចៀសចាកចតុរា-
បាយបាបទុក្ខភ័យ ។
ប្រពន្ធពុំជា ឈ្មោះវធកា- ភរិយាដូចនៃ
សត្រូវចាំចង ទោសផងសព្វថ្ងៃ ប្រពន្ធចង្រៃ
ប្ដីមានតែទុក្ខ ។
បើប្ដីខុសចិត្ត វាគ្មានអាណិត ខេរខឹងច្រអុក
ចាំចងទោសប្ដី ស្រដីកិកកុក ឱ្យមាត់ឱ្យបមុខ
វាសវាងវ្ហោះវ្ហើយ ។
សុខទុក្ខសាំទាំ វាមើលបំណាំ នៅស្ងៀមព្រងើយ
ពុំជួយទុក្ខភ័យ ដោះដៃកន្ដើយ ស្លាប់ដោយរស់ដោយ
គ្មានចិត្តមេត្រី ។
ចោរីភរិយា ប្រពន្ធពុំជា លបលួចទ្រព្យប្ដី
គ្មានចិត្តករុណា មេត្តាប្រណី របស់ទ្រព្យអ្វី
លក់ចាយអស់ធួន ។
អយ្យាភរិយា ប្រពន្ធពុំជា តម្កើងតែខ្លួន
ចេះតែប្រើប្ដី ឥតបីមានស្ងួន ធ្វើឫកណាំនួន
ទុកប្ដីដូចខ្ញុំ ។
ប្រពន្ធទាំងបី ធ្លាក់ទៅអវិចី រងទុក្ខដំណំ
ក្នុងខ្ទះភ្លើងក្ដៅ យូរនៅក្រៀមក្រំ ព្រោះចិត្តខ្លួនធំ
ជាងប្ដីអាត្មា ។
ឯប្រពន្ធបួន- មុខនោះគួរស្ងួន យកជាភរិយា
នឹងកើតរបស់ កេរ្តិ៍យសសក្ដា ថ្កើងពូជពង្សា
សោយសុខថេរឋិត ។
សម្ដែងបរិយាយ ភរិយាទាំងឡាយ ប្រាំពីរចរិត
ទាំងជួទាំងជា ពណ៌នាពោលពិត ចែងចប់ពិនិត្យ
តាមអត្ថគាថា ។៚
(អ្នកមានព្យាយាម, បើពេញចិត្តចំពោះព្រះរាជនិពន្ធនេះ, គួរទន្ទេញឲ្យចាំមាត់, ឬបង្គាប់កូនចៅតូចៗ ឱ្យទន្ទេញចាំស្ទាត់ ហើយឱ្យនាំគ្នាសូត្ររឿយៗ ដើម្បីរំឭកគ្នាក្នុងគ្រួសារ ក៏ជាការប្រពៃណាស់) ។ មើលក្នុងពាក្យ ប្ដី ទៀតផង ។
0 comments :
Post a Comment